Staszek Dmowski jest moim kolejnym serdecznym kolegą, który dożywszy szczęśliwie kresu swoich osiemdziesięciu lat przestąpił próg wiecznego życia, w które wierzył i którego obietnicy bezgranicznie zaufał. Przed nim odeszli tak przecież niedawno – że wciąż jeszcze słyszę ich głosy, widzę twarze i pamiętam prowadzone dyskusje – nasi koledzy z Izby: Jurek Ignatowicz, Janusz Pietrzykowski, Franek Wesely, Józef Majorowicz, Zenon Marmaj, Janek Niejadlik, a także zaprzyjaźniony z nami Mareczek Gintowt z Ministerstwa Sprawiedliwości.

          Staszek Dmowski, który dołączył do nas w 1972 r., stał się od razu moim bliskim kolegą, początkowo z tej racji, że zajmowaliśmy razem przez osiem lat wspólny gabinet, a wkrótce ze względu na serdeczne koleżeńskie więzy, które nas łączyły dzięki jego przyjaznemu usposobieniu, życzliwości, wspólnie wyznawanym wartościom, wzajemnej wymianie myśli i poglądów na tematy ogólne i zawodowe. Więzy te istniały nadal, pomimo naszego przejścia w listopadzie 1996 r. w stan spoczynku, które zresztą miało miejsce niemal w tym samym dniu i uświetnione zostało wspólną uroczystością pożegnalną zorganizowaną przez kolegów z Izby Cywilnej oraz uhonorowaniem nas wysokimi odznaczeniem państwowym przez Prezydenta Rzeczypospolitej.

          Dopóki utrzymujemy osobiste kontakty koleżeńskie, nie zawsze w pełni zdajemy sobie sprawę z tego, jakie cechy osobowe zadecydowały o tym, że odnosimy się do określonej osoby mniej lub bardziej przyjaźnie, życzliwie, obojętnie albo niechętnie. Dopiero spoglądając wstecz oceniamy je nie tylko wartościująco, ale staramy się zrozumieć, na ile nasz własny świat uczuć i wzajemnych międzyludzkich powiązań został zubożony przez zerwanie dotychczasowych kontaktów, spowodowane kolejnym przejściem danej osoby w stan spoczynku – tym razem już wiecznego.

          Myślę, że w moim wypadku o bardzo przyjaznym i serdecznym charakterze mojej znajomości ze Staszkiem zadecydowała zasadnicza cecha jego charakteru, jakim była jego życzliwa otwartość na innego człowieka, którego motywy postępowania starał się zawsze dobrze zrozumieć, a w razie potrzeby usprawiedliwić. Z doświadczenia wiadomo, jak trudna jest taka postawa w sytuacjach konfliktowych, z którymi spotykamy się na co dzień. Staszek nie miał z tym nigdy większych trudności; nie zawsze to rozumiałem i nieraz posądzałem go o zbytnią pobłażliwość. Jego wyrozumiałości dla ludzkich słabości, wad i złych wyborów życiowych towarzyszyła życiowa mądrość, którą zdobywa się tylko przez doświadczenia nabyte w uniwersytecie codziennego życia dzięki wyniesionemu z rodzinnego domu systemowi wartości. Jestem głęboko przekonany, że właśnie ta cecha charakteru Staszka oraz życzliwa bezpośredniość i prostota, z jaką odnosił się do innych, zjednywała wszystkich, którzy go znali, a przede wszystkim kolegów, przez których był lubiany i ceniony.

          Nie zawsze zgadzaliśmy się ze sobą. Mieliśmy na przykład różne zdania na temat zaangażowania sędziego w ruchu „Solidarności”. On tak, jak większość sędziów Sądu Najwyższego, był przekonany, że sędzia nie powinien zajmować się działalnością opozycyjną, za którą uchodziła przynależność do NSZZ „Solidarność”, ja byłem przeciwnego zdania, uważając, że jest to działalność niepodległościowa. Rozumiałem to inne stanowisko, i choć go nie podzielałem, różnica zdań nie poróżniła nas. Pamiętam słowa Staszka po zakończeniu zgromadzenia sędziów Sądu Najwyższego, gdy moje wystąpienie o powołaniu w Sądzie Najwyższym Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” wywołało gwałtowną reakcję ówczesnego pierwszego prezesa Sądu Najwyższego W. Berutowicza, który nazwał mnie „tubą Wolnej Europy”. Staszek powiedział wtedy: „Jeden z was musi odejść”. Nie przeszkodziło to jednak Staszkowi w okazywaniu naszej sądowej „Solidarności” sympatii, a nawet swego rodzaju podziwu przez cały czas pełnienia przeze mnie funkcji przewodniczącego komisji zakładowej przy Sądzie Najwyższym.

          Po moim powrocie do Sądu Najwyższego nasze wzajemne stosunki jeszcze bardziej się zacieśniły. Przyjął propozycję pełnienia roli mojego zastępcy w kierowaniu Izbą Cywilną, wspierał swoją radą i pomocą. Cieszył się wśród nas ogromnym autorytetem jako znakomity prawnik i sędzia. Miał duży wpływ na kształtowanie poziomu orzecznictwa Izby. Rozstrzygnięcia i sposób ich uzasadnienia w trudnych sprawach, w których był sprawozdawcą, odznaczają się jasnością i precyzją konstrukcji, której źródłem był zawsze dorobek nauki służący rozwojowi orzecznictwa zrównoważonego interesem społecznym i odpowiadającymi mu potrzebami praktyki wymiaru sprawiedliwości, w tym zwłaszcza dążeniem do utrzymania stabilności orzecznictwa w kluczowych sprawach.

          Sędzia Stanisław Dmowski jest autorem wielu komentarzy prawniczych o podstawowym znaczeniu w zakresie prawa cywilnego materialnego i procesowego. Komentarze te odznaczają się wysokim poziomem. W ostatnich dniach aktualizowałem jego część komentarza do księgi pierwszej kodeksu cywilnego (siedem wydań w Wydawnictwie LexisNexis) i przy tej okazji mogłem po raz kolejny przekonać się, jak wielką wartość mają jego komentatorskie uwagi dla potrzeb praktyki.

          Staszek był dobrym człowiekiem – wspaniałym, kochającym mężem, ojcem i dziadkiem. W ostatnich miesiącach i dniach jego życia byłem w ciągłym kontakcie z Jego Żoną. Znam jej wielki ból i poczucie osamotnienia po tylu szczęśliwych latach rodzinnego życia. Wiem także, że przyjęła je z poddaniem woli Bożej jako nieuchronną kolej losu i z wiarą, że Staszek czeka na spotkanie, które kiedyś musi nadejść…

Stanisław Rudnicki