Sąd Najwyższy jest organem władzy sądowniczej, który sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania. Wykonuje także inne czynności określone w Konstytucji i ustawach.
Zadaniem Sądu Najwyższego w zakresie wymiaru sprawiedliwości jest zapewnienie zgodności z prawem i jednolitości orzecznictwa sądów powszechnych i sądów wojskowych przez rozpoznawanie środków odwoławczych oraz podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne. Sąd Najwyższy sprawuje wymiar sprawiedliwości również poprzez kontrolę nadzwyczajną prawomocnych orzeczeń sądowych w celu zapewnienia ich zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej; w tym celu rozpoznaje skargi nadzwyczajne.
Do kompetencji Sądu Najwyższego należy także rozpatrywanie spraw dyscyplinarnych w zakresie określonym w ustawie oraz rozpoznawanie protestów wyborczych oraz stwierdzanie ważności wyborów do Sejmu i Senatu, wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, wyborów do Parlamentu Europejskiego oraz rozpoznawanie protestów przeciwko ważności referendum ogólnokrajowego i referendum konstytucyjnego oraz stwierdzanie ważności referendum. Zadaniem Sądu Najwyższego jest również opiniowanie projektów ustaw i innych aktów normatywnych, na podstawie których orzekają i funkcjonują sądy, a także innych projektów ustaw w zakresie, w jakim mają one wpływ na sprawy należące do właściwości Sądu Najwyższego. Ponadto Sąd Najwyższy wykonuje inne czynności określone w ustawach.
Na czele Sądu Najwyższego stoi Pierwszy Prezes SN, który jest powoływany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na sześcioletnią kadencję spośród sędziów Sądu Najwyższego w stanie czynnym; Prezydent RP dokonuje wyboru spośród pięciu kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego i może zostać ponownie powołany tylko raz. Od dnia 26 maja 2020 r. Pierwszym Prezesem Sądu Najwyższego jest dr hab. Małgorzata Manowska.
Prezes Sądu Najwyższego kieruje pracą danej izby SN. Jest powoływany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, po zasięgnięciu opinii Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, na trzyletnią kadencję spośród 3 kandydatów wybranych przez zgromadzenie sędziów izby Sądu Najwyższego i może zostać ponownie powołany tylko dwukrotnie. Prezesami Sądu Najwyższego są: prof. dr hab. Joanna Misztal-Konecka – Izba Cywilna; Zbigniew Kapiński – Izba Karna; dr hab. Piotr Prusinowski – Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, dr hab. Joanna Lemańska – Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, Wiesław Kozielewicz - Izba Odpowiedzialności Zawodowej.
Akty prawne regulujące status Sądu Najwyższego to przede wszystkim:
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.)
Ustawa z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (t.j. Dz.U. z 2023 poz. 1093 ze zm.)
Ustawa z dnia 9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 1259)
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 lipca 2022 r. Regulamin Sądu Najwyższego (Dz.U. z 2022 poz. 1489 ze zm.)