Tak naprawdę rozpoczęły się one 10 lat temu, kiedy Sąd Najwyższy obchodził 90-lecie swojego powstania.
Temu wydarzeniu poświęcone zostało uroczyste Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego, które odbyło się w dniu 27 września 2007 r. W Zgromadzeniu tym udział wzięli sędziowie SN oraz zaproszeni Goście: przedstawiciele najwyższych władz państwowych, przedstawiciele środowisk prawniczych, rektorzy wyższych uczelni, dziekani wydziałów prawa, byli prezesi Sądu Najwyższego i sędziowie SN w stanie spoczynku oraz autorzy opracowań historycznych Księgi Jubileuszowej. Pierwsza część tej uroczystości odbyła się w Pałacu Krasińskich – pierwszej siedzibie Sądu Najwyższego, a druga – w obecnej siedzibie.
Otwarcia uroczystego Zgromadzenia dokonał Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego prof. dr hab. Lech Gardocki.
Dla przypomnienia i „przeniesienia” uczestników Zgromadzenia w atmosferę tamtej historycznej uroczystości odczytane zostały przez aktora Krzysztofa Gosztyłę fragmenty przemówień wygłoszonych przed laty przez: dyrektora Departamentu Sprawiedliwości Stanisława Bukowieckiego, wicedyrektora Departamentu Sprawiedliwości Wacława Makowskiego, a także przemówienia wygłoszonego w dniu 14 grudnia 1917 r. podczas pierwszego posiedzenia publicznego Królewsko-Polskiego Sądu Najwyższego przez Pierwszego Prezesa tego Sądu Stanisława Pomian-Srzednickiego. Następnie Pierwszy Prezes SN prof. dr hab. Lech Gardocki w swoim wystąpieniu przypomniał dzieje Sądu Najwyższego i rolę, jaką spełniał ten Sąd, od jego utworzenia w roku 1917 aż po czasy współczesne.
W celu przypomnienia historii wprowadzenia do polskiego systemu odwoławczego skargi kasacyjnej, jako nadzwyczajnego środka zaskarżenia, który jest charakterystycznym środkiem należącym do kompetencji Sądu Najwyższego – referat nt. „Początki kasacji i jej losy w systemie sądowo-odwoławczym Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego w XIX wieku” wygłosił prof. dr hab. Artur Korobowicz, współautor Księgi Jubileuszowej.
Po zakończeniu pierwszej części uroczystości nastąpiło oficjalne przejście uczestników Zgromadzenia z dawnej siedziby Sądu Najwyższego – Pałacu Krasińskich – do obecnej siedziby. Przejście to stanowi symbol ciągłości Sądu Najwyższego i podtrzymywania tradycji od momentu jego utworzenia aż po czasy współczesne.
W ramach drugiej części uroczystości uczestnicy wysłuchali koncertu kwartetu Prima Vista, a następnie zwiedzili okolicznościową wystawę, na której zgromadzono wiele historycznych eksponatów związanych z działalnością Sądu Najwyższego w latach 1917–2007.
Z tej okazji wydano Księgę Jubileuszową 1917–2007 „Historia i współczesność” oraz wybito medal okolicznościowy. Pamiątki te Pierwszy Prezes SN profesor Lech Gardocki wręczył Gościom uczestniczącym w uroczystym Zgromadzeniu Ogólnym w dniu 27 września 2007 r. w Pałacu Rzeczypospolitej (Krasińskich).
ISBN 978-83-7285-354-7
Spis treści:
I. Wojciech Witkowski Sądownictwo Najwyższe w Rzeczypospolitej szlacheckiej
II. Artur Korobowicz Polskie Sądy Najwyższe w XIX stuleciu
III. Dorota Malec Sąd Najwyższy w latach 1917-1939
IV. Arkadiusz Bereza Sąd Najwyższy w Polsce Ludowej
V. Wiesław Kozielewicz Sąd Najwyższy Rzeczypospolitej Polskiej 1990-2007
VI. Aneks do rozdziału V
Autorem medalu okolicznościowego z okazji 90-lecia Sądu Najwyższego jest Pan Robert Kotowicz
W dniu 28 września 2007 r. odbyło się spotkanie Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego Pana prof. dr hab. Lecha Gardockiego z pracownikami Sądu Najwyższego. Grupie ponad 30 najbardziej zasłużonych pracowników wręczył Księgę Jubileuszową i medal okolicznościowy. W spotkaniu uczestniczyli także Prezesi Sądu Najwyższego i sędziowie.
Przygotowania do Jubileuszu rozpoczęliśmy od poszukiwania materiałów (akt sądowych i innych dotyczących działalności Sądu Najwyższego) z okresu 1917-1939. Wiemy ze źródeł historycznych, że w dniu 5 września 1939 r. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego Leon Supiński wraz z towarzyszącymi mu sędziami i personelem, opuścił bombardowaną stolicę i ewakuował Sąd do miejscowości Dubno (Ukraina).
I tak rozpoczęły się poszukiwania w:
- archiwach państwowych,
- archiwach zakładowych,
- bibliotekach,
- muzeach,
- sądach.
Poprosiliśmy o pomoc archiwa na terenie Ukrainy w: Łucku, Równem, Iwano-Frankowsku, Lwowie. Dzięki pomocy Prezesa Sądu Apelacyjnego w Łucku Pana Petra Filuka mogliśmy odwiedzić je w latach 2014-2015. Mieliśmy możliwość zapoznania się ze zbiorami, a w szczególności dotyczącymi sądownictwa polskiego na Wołyniu. Nie odnaleźliśmy oryginalnych akt Sądu Najwyższego, czy akt osobowych, ale materiały, które przywieźliśmy, tj. wyroki Sądu Najwyższego, postanowienia, protokoły z posiedzeń Zgromadzenia Ogólnego, dokumentację organizacyjną, są bardzo interesujące (będą prezentowane na wystawie).
Również prośbę o pomoc skierowaliśmy do Federalnej Agencji Archiwalnej (Rozarchiw) w Moskwie. Z odpowiedzi, jaką otrzymaliśmy wynika, że archiwa rosyjskie nie dysponują materiałami archiwalnymi Sądu Najwyższego; Polsce zwrócono w roku 1956 inną dokumentację sądową.
Kolejne poszukiwania akt Sądu Najwyższego z lat 1917-1939 objęły archiwa na terenie Polski. I tak odwiedziliśmy archiwa państwowe w:
- Lublinie,
- Piotrkowie Trybunalskim,
- Siedlcach,
- Archiwum Akt Nowych w Warszawie,
odnajdując nowe oryginalne dokumenty związane z osobą Pierwszego Prezesa Stanisława Pomian-Srzednickiego, wyroki Sądu Najwyższego, dokumentację związaną z organizacją Sądu Najwyższego zarówno z okresu przedwojennego, jak i okresu po 1945 r. (zaprezentujemy je na wystawie).
Odwiedziliśmy Sądy Okręgowe w Katowicach i Piotrkowie Trybunalskim, Sądy Rejonowe w Miechowie, Cieszynie i Pszczynie, Muzeum Narodowe w Krakowie, Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, Muzeum Naczelnej Rady Adwokackiej w Warszawie, odnajdując wiele ciekawych eksponatów, m. in. togi sędziowskie (przedwojenne), odznaczenia (szarfy z emblematami), odznaki i zawieszki pracowników Sądu Najwyższego (zaprezentujemy je na wystawie).
Nawiązaliśmy kontakty z osobami prywatnymi (kolekcjonerami), co zaowocowało odnalezieniem kolejnych eksponatów do naszej wystawy.
W naszych przygotowaniach do Jubileuszu nie zapomnieliśmy o grobach Pierwszych Prezesów okresu przedwojennego.
Odwiedziliśmy cmentarze w:
- Piotrkowie Trybunalskim, gdzie na Starym Cmentarzu Rzymskokatolickim pochowany jest Pierwszy Prezes SN Stanisław Pomian-Srzednicki,
- Poznaniu, gdzie na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan pochowany jest Pierwszy Prezes SN Władysław Seyda,
- Warszawie, gdzie na Cmentarzu Powązkowskim (Stare Powązki) pochowani są Pierwsi Prezesi: Franciszek Nowodworski i Leon Supiński.
Oceniając stan nagrobków wystąpiliśmy z prośbą do:
- Społecznego Komitetu Opieki Nad Starymi Powązkami – o renowację nagrobka Franciszka Nowodworskiego,
- Zarządu Zieleni Miejskiej w Poznaniu – o renowację nagrobka Władysława Seydy.
Nasze prośby – co wynika z odpowiedzi - będą uwzględnione.
Wykonaliśmy okolicznościową instalację na zewnątrz budynku, jak i wewnątrz.
Nasze przygotowania skupiają się teraz na sprawach techniczno-organizacyjnych: kontaktach z Wydawnictwem „Dom Organizatora” w Toruniu w sprawie planowanych publikacji, z Pocztą Polską w sprawie wydania okazjonalnego znaczka pocztowego, na przygotowaniu zaproszeń, zaprojektowaniu wystawy – co wiązać się będzie z wyjazdami do wymienionych wcześniej archiwów i muzeów po eksponaty i archiwalia i na wielu innych czynnościach do wykonania.
Krzysztof Śledziewski
Dyrektor Biura Organizacyjnego
Sądu Najwyższego