W dniu 14 września br. Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej zagadnienia prawnego w sprawie o sygn. III CZP 35/16 podjął uchwałę następującej treści:
Bezzwrotny zasiłek celowy przyznany na podstawie art. 40 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 12 marca 2014 r. o pomocy społecznej (jedn. tekst: Dz.U. z 2016 r., poz. 930) nie podlega zaliczeniu na poczet świadczenia z umowy obowiązkowego ubezpieczenia budynków wchodzących w skład gospodarstw rolnych od ognia i innych zdarzeń losowych (art. 59 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, jedn. tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 392 ze zm.).
Powyższa uchwała została podjęta w odpowiedzi na pytanie prawne przedstawione przez Sąd Okręgowy w Lublinie:
„Czy zasiłek celowy przyznany na podstawie art. 40 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 12 marca 2014 r. o pomocy społecznej bezzwrotnie osobie, która poniosła straty w wyniku klęski żywiołowej, podlega zaliczeniu na poczet świadczenia z umowy ubezpieczenia budynku wchodzącego w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych, zawartej na podstawie art. 59 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych?”
Sąd Najwyższy wskazał, że zgodnie z art. 40 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 12 marca 2014 r. o pomocy społecznej zasiłek ma charakter fakultatywny (może, nie musi być przyznany) oraz że co do zasady podlega zwrotowi. Natomiast w umowie ubezpieczenia, istnieje bezwzględny obowiązek wypłaty odszkodowania w razie zaistnienia okoliczności wskazanych w umowie.
Sąd Najwyższy przypomniał, że sądy administracyjne jednolicie przyjmują, że zasiłek celowy nie ma charakteru odszkodowawczego. Jest fakultatywny i uznaniowy i ma charakter pomocniczy. Poza stratą (art. 40 ustawy o pomocy społecznej), przesłankami jego przyznania są również przesłanki wynikające z art. 1 i 2 ustawy o pomocy społecznej, czyli m.in. trudna sytuacja życiowa. Ponadto przyjmuje się, że nie podlega zaliczeniu na poczet świadczenia z ubezpieczenia dobrowolne świadczenie osób trzecich, bo celem zasiłku celowego nie jest umorzenie zobowiązania zakładu ubezpieczeń.
Sąd Najwyższy podkreślił, że uzyskana korzyść nie jest normalnym następstwem zdarzenia, które spowodowało stratę. Ponadto zachodzi brak tożsamości źródeł uszczerbku, a bez tego nie można mówić o zaliczalności zasiłku w poczet świadczenia z umowy ubezpieczenia.
Na zakończenie Sąd Najwyższy podkreślił, że wypłata zasiłku powinna wyprzedzać wypłatę odszkodowania, bo co do zasady zasiłek jest zwrotny, ale ta kwestia dotyczy właściwego działania organów pomocy społecznej.