W dniu 29 listopada Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów po rozpoznaniu w Izbie Karnej zagadnienia prawnego w sprawie o sygn. I KZP 6/16 podjął uchwałę następującej treści:
Postanowienie sądu, wydane na podstawie art. 306 § 1a k.p.k. w zw. z art. 325a § 2 k.p.k., utrzymujące w mocy postanowienie prokuratora o umorzeniu postępowania przygotowawczego w fazie in rem,nie jest prawomocnym orzeczeniem sądu kończącym postępowanie w rozumieniu art. 521 § 1 k.p.k.
Powyższa uchwała została podjęta w odpowiedzi na pytanie prawne przedstawione przez 3-osobowy skład Sądu Najwyższego:
"Czy postanowienie sądu o utrzymaniu w mocy postanowienia o umorzeniu postępowania w fazie in rem, wydane na podstawie art. 306 § 1a k.p.k. w zw. z art. 325a § 2 k.p.k., jest prawomocnym orzeczeniem sądu kończącym postępowanie w rozumieniu art. 521 § 1 k.p.k.?"
Uzasadniając przyjęte w uchwale stanowisko Sąd Najwyższy podkreślił, że stwierdzenie dopuszczalności zaskarżenia orzeczeń tzw. kasacją szczególną wymaga zbadania wszystkich kryteriów wymienionych w art. 521 k.p.k. Dla rozstrzygnięcia przestawionego zagadnienia prawnego znaczenie miał brak spełnienia przez postanowienie sądu utrzymujące w mocy postanowienie o umorzeniu postępowania w fazie in rem kryterium prawomocności.
Prawomocność jest tą cechą orzeczeń, która determinuje trwałość rozstrzygnięć. Jej gwarancyjny aspekt musi uwzględniać istniejące w prawie procesowym realne możliwości korekty orzeczenia, które stało się już niezaskarżalne zwykłymi środkami odwoławczymi, ale nadal może zostać zmodyfikowane bez sięgnięcia jeszcze po nadzwyczajne środki zaskarżenia.
Rozstrzygnięcia, co do których zostaje zachowane uprawnienie organu procesowego do ich zmiany lub uchylenia w każdym momencie charakteryzują się tak znaczną niestabilnością, że trudno im przyznać walor prawomocności.
Sąd Najwyższy zwrócił również uwagę na brzmienie art. 327 k.p.k., w którym prawodawca określił jako prawomocne tylko orzeczenie o umorzeniu postępowania przygotowawczego wydane w postępowaniu prowadzonym przeciwko osobie. W przepisie tym w odmienny sposób określono decyzję o wzruszeniu takiego postanowienia oraz wprowadzono inne warunki i przesłanki pozwalające na jego wzruszenie. Argumentów na rzecz odmiennego traktowania postanowień o umorzeniu postępowania przygotowawczego w fazie in rem i w fazie in personam dostarcza również treść art. 328 zd. drugie k.p.k.