W dniu 31 maja br. Sąd Najwyższy w składzie poszerzonym (siedmiu sędziów) rozpoznał zagadnienia prawne przedstawione do rozstrzygnięcia przez skład trzech sędziów Sądu Najwyższego w dniu 7 lutego 2017 r., w sprawie II KK 313/16. Zagadnienie prawne wyrażone zostało w dwóch pytaniach:
1. Czy przewidziany w zdaniu pierwszym art. 139 Konstytucji RP zakres normowania zwrotu „prawo łaski” obejmuje również normę kompetencyjną do stosowania abolicji indywidualnej?
2. W przypadku negatywnej odpowiedzi na pytanie pierwsze, jakie skutki wywołuje przekroczenie powyższego zakresu normowania dla dalszego toku postępowania karnego?
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu tego zagadnienia na posiedzeniu podjął uchwałę:
I. Prawo łaski, jako uprawnienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej określone w art. 139 zdanie pierwsze Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, może być realizowane wyłącznie wobec osób, których winę stwierdzono prawomocnym wyrokiem sądu (osób skazanych). Tylko przy takim ujęciu zakresu tego prawa nie dochodzi do naruszenia zasad wyrażonych w treści art. 10 w zw. z art. 7, art. 42 ust. 3, art. 45 ust. 1, art. 175 ust. 1 i art. 177 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
II. Zastosowanie prawa łaski przed datą prawomocności wyroku nie wywołuje skutków procesowych.
W ustnym uzasadnieniu dzisiejszego rozstrzygnięcia Sąd Najwyższy podkreślił, że art. 529 k.p.k. nie stanowi przeszkody do udzielenia odpowiedzi, albowiem istotą normy zawartej w tym przepisie jest wyłącznie niemożność wniesienia kasacji na niekorzyść, w układzie, gdy w kasacji nie kwestionuje się wymienionych w tym przepisie sytuacji, a więc także zastosowania aktu łaski. Wobec faktu, że w kasacjach kwestionowano prawidłowość zastosowania prawa łaski na tym etapie postępowania, to Sąd Najwyższy stwierdził, iż treść art. 529 k.p.k. nie stoi na przeszkodzie wniesieniu i rozpoznaniu kasacji, a zatem, nie ma podstaw do odmowy podjęcia uchwały.
Sąd Najwyższy stosując wprost normy konstytucyjne (art. 8 ust. 2 i art. 178 ust. 1), podkreślił, że skoro w Konstytucji z 1997 r. określono zasadę podziału władzy (art. 10), działanie organów władzy w granicach prawa (art. 7) oraz wskazano, iż wymiar sprawiedliwości jest wyłączną kompetencją sądów (art. 175 ust. 1 i art. 183), to jest zobowiązany do dokonania oceny, czy akt łaski, który został wydany przed wydaniem prawomocnego wyroku skazującego stanowi ingerencję w wymiar sprawiedliwości, tak jak jest on rozumiany w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego (wiążące rozstrzygnięcie sporu o prawo przez organ niezawisły i bezstronny).
Po dokonaniu wszechstronnej wykładni (językowej, historycznej, systemowej) doszedł do wniosku, że prawo łaski może być zastosowane tylko po tym jak zostanie wydany prawomocny wyrok przesądzający winę (skazujący), albowiem tylko w takiej sytuacji nie dochodzi do naruszenia zasad wyrażonych w treści art. 10 w zw. z art. 7, art. 42 ust. 3, art. 45 ust. 1, art. 175 ust. 1 i art. 177 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Konsekwencją powyższego stanowiska było również uznanie, że zastosowanie prawa łaski przed datą prawomocności wyroku nie wywołuje skutków procesowych. Warunkiem koniecznym do zastosowania prawa łaski jest wydanie prawomocnego wyroku skazującego.
I KZP 4/17 - Ustne motywy orzeczenia [mp3 - 130MB]
Pisemne uzasadnienie uchwały w bazie orzeczeń SN [pdf - publikacja: 07.06.2017]