W dniu 30 stycznia b.r. Sąd najwyższy po rozpoznaiu w Izbie Cywilnej zagadnienia prawnego w sprawie III CZP 75/18 podjął uchwałę następującej treści:
W postępowaniu toczącym się na podstawie ustawy z dnia 22 listopada 2013 r. o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób (Dz.U. z 2014 r., poz. 24 ze zm.) mają odpowiednie zastosowanie przepisy kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu zabezpieczającym, niedopuszczalne jest jednak udzielenie zabezpieczenia przez umieszczenie osoby, której postępowanie dotyczy, w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym.
W uchwale z dnia 30 stycznia 2019 r., Sąd Najwyższy – rozstrzygając zagadnienie prawne przedstawione przez Sąd Apelacyjny w Krakowie – orzekł, że jakkolwiek w postępowaniu toczącym się na podstawie ustawy z dnia 22 listopada 2013 r. o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób (Dz.U. z 2014 r., poz. 24 ze zm.) mogą być stosowane odpowiednio przepisy kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu zabezpieczającym, to jednak niedopuszczalne jest udzielenie zabezpieczenia przez umieszczenie osoby, której postępowanie dotyczy, w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym.
Sąd Najwyższy, powołując się na zasadę nietykalności i wolności osobistej wysłowioną w art. 41 Konstytucji RP, a także nawiązując do pryncypiów ochrony praw człowieka, fundamentów demokratycznego państwa prawnego oraz znaczenia konstytucji w państwowym porządku prawnym, podkreślił, że przypadki pozwalające uprawnionym organom (sądom) wkraczać w wolność człowieka muszą być unormowane w sposób jasny, precyzyjny, jednoznaczny, niepozwalający na nadmierną swobodę zarówno w aspekcie przedmiotowym, jak i podmiotowym. Tego wymagania w najmniejszym stopniu nie spełnia norma zawarta w art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 22 listopada 2013 r., odsyłająca do odpowiedniego stosowania przepisów kodeksu postępowania o postępowaniu nieprocesowym. Sąd Najwyższy przypomniał, że ustawowe przyzwolenie na odpowiednie stosowanie prawa jest normatywną formą „legalizacji” analogii, jednak jej stosowanie przy orzekaniu o pozbawieniu lub ograniczeniu wolności jest wyłączone. Odwołując się do klasycznych zasad prawa karnego, Sąd Najwyższy zaakcentował, że pozbawienie wolności bez jasno sprecyzowanej ustawy jest niedopuszczalne (nullum amissionae libertatis sine lege, scilicet sine lege stricta). Nakazy i zakazy wydawane w ramach zabezpieczenia cywilnoprocesowego – zważywszy także na jego charakter, cele i cechy konstrukcyjne – nie mogą być zatem podstawą pozbawienia lub ograniczenia wolności obywatela.
Dostrzegając, że mogą powstać sytuacje, w których izolacja uczestnika w okresie przed prawomocnym zakończenie postępowania toczącego się na podstawie ustawy z dnia 22 listopada 2013 r. jest uzasadniona albo konieczna, Sąd Najwyższy wskazał na lukę prawną wymagającą bezzwłocznego wypełnienia przepisami niebudzącymi żadnych wątpliwości – konstytucyjnych, aksjologicznych ani interpretacyjnych.