W dniu 20 listopada br. Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej zagadnienia prawnego w sprawie o sygn. III CZP 3/19, podjął uchwałę następującej treści:
Nie jest dopuszczalne zastrzeżenie kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy z powodu niewykonania zobowiązania o charakterze pieniężnym.
Powyższa uchwała została podjęta w odpowiedzi na pytanie prawne przedstawione przez Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 10 sierpnia 2018 r., sygn. akt III CZP 17/18, do rozstrzygnięcia składowi powiększonemu tego Sądu:
„Czy dopuszczalne jest zastrzeżenie kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy z powodu niewykonania (zwłoki w spełnieniu) przez jedną z jej stron zobowiązania o charakterze pieniężnym?”
Sąd Najwyższy wskazał na istniejącą rozbieżność orzecznictwa dotyczącą dopuszczalności zastrzeżenia kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy z powodu niewykonania świadczenia pieniężnego. Z jednej strony podkreśla się, że jeżeli uchybienie polegało na naruszeniu obowiązku pieniężnego, przeszkodę dla uwzględnienia powództwa o zapłatę takiej kary umownej stanowi art. 483 k.c. Sąd Najwyższy wspomniał także o drugim stanowisku, zgodnie z którym skuteczne odstąpienie od umowy stwarza w relacjach stron nowy stan prawny, a kara umowna dopuszczalna jest bez względu na charakter (pieniężny lub nie) świadczenia stron (art. 494 k.c.).
Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów uzasadniając swoje stanowisko, przypomniał, że art. 483 k.c. ma charakter bezwzględnie obowiązujący i nie przewiduje innych konsekwencji dotyczących umieszczenia w umowie postanowienia, które jest bezskuteczne z mocy ustawy. Tego rodzaju postanowienie jest bezwzględnie nieważne, dlatego odpada podstawa konstrukcji drugiego z możliwych kierunków wykładni.