24 czerwca 2020 r. Sąd Najwyższy w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych oddalił skargę nadzwyczajną Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców od prawomocnego postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie. Postanowieniem tym Sąd odrzucił skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie.
Pozwany, w interesie którego Rzecznik wniósł skargę nadzwyczajną, w 2017 r. złożył skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 2012 r. Jako podstawę wskazał art. 403 § 2 k.p.c., tj. wykrycie nowych, nieznanych dowodów uzyskanych kilka dni wcześniej w drodze dostępu do informacji publicznej. Pozwany podnosił, że dowody te istniały w trakcie postępowania i dotyczyły znanej mu wtedy okoliczności faktycznej, ale nie zostały wówczas powołane, gdyż z przyczyn obiektywnych nie mogły być mu znane. Ich odkrycie, dotarcie do nich i poznanie treści dokumentów wymagało m.in. szczegółowej znajomości sposobu funkcjonowania Powódki oraz obiegu dokumentów. Informacje te nie były wówczas dostępne, gdyż Powódka odmawiała dostępu do książek procedur twierdząc, że są to instrukcje wewnętrzne i udostępniono je dopiero w 2014 r. (2 lata po ogłoszeniu wyroku).
Sąd Apelacyjny w 2018 r. odrzucił opisaną wyżej skargę, wskazując m.in., że skoro Pozwany wskazał, że w 2014 r. istniała obiektywna możliwość powołania się na dowody, gdyż wtedy udostępniono pewne dokumenty, to nie zachowano trzymiesięcznego terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania. Termin ten bowiem biegnie od dnia, w którym strona w sposób wiarygodny dowiedziała się o istnieniu nowych okoliczności faktycznych lub środków dowodowych.
Na postanowienie Sądu Apelacyjnego Pozwany wniósł zażalenie, które zostało odrzucone (tj. z przyczyn formalnych). Następnie Sąd orzekł o odrzuceniu wniosku Pozwanego o przywrócenie terminu. Na to postanowienie również złożono zażalenie, które także zostało odrzucone.
Po ogłoszeniu wyroku Sąd Najwyższy wskazał m.in., że w świetle art. 89 § 1 ustawy o Sądzie Najwyższym (skarga nadzwyczajna może być wniesiona od prawomocnego orzeczenia sądu powszechnego kończącego postępowanie w sprawie) dopuszczalne było wniesienie skargi nadzwyczajnej od orzeczenia w przedmiocie skargi o wznowienie postępowania. Tym samym za oczywiście nietrafny uznał Sąd Najwyższy pogląd przedstawiony przez Powoda, że skargę nadzwyczajną wywieść można jedynie na pierwotne prawomocne orzeczenie merytoryczne wydane w sprawie, w której wznowienia postępowania żądano. Sąd Najwyższy wskazał też, że w przypadku, w którym odrzucono skargę o wznowienie postępowania, a następnie dodatkowo odrzucono zażalenie od postanowienia o odrzuceniu ww. skargi, skarga nadzwyczajna przysługuje na wadliwe „wyjściowe” postanowienie, a nie na ostatnie postanowienie, którego prawidłowości się nie kwestionuje.
Odnosząc się do zasadności zarzutów, Sąd Najwyższy podkreślił, że funkcją skargi nadzwyczajnej nie jest umożliwienie wyeliminowania wszystkich wadliwych orzeczeń, ale służy ona eliminowaniu z obrotu prawnego prawomocnych orzeczeń sądowych obarczonych wadami o fundamentalnym znaczeniu, w szczególności wadami przesądzającymi o naruszeniu Konstytucji RP. Uwzględnienie tego szczególnego „wentyla bezpieczeństwa” powinno dotyczyć tylko takich orzeczeń, które są nie do pogodzenia z podstawowymi zasadami demokratycznego państwa prawnego, które są elementarnie niesprawiedliwe, a nie jedynie nasuwają wątpliwości formalne.
Sąd Najwyższy wskazał, że uchylenie zaskarżonego orzeczenia nie było konieczne dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej (ogólna przesłanka skargi nadzwyczajnej z art. 89 § 1 ustawy o Sądzie Najwyższym). W demokratycznym państwie prawnym jest bowiem przewidziana możliwość zaskarżania wadliwych orzeczeń (naruszających prawo do sądu), ale w pewnych ramach. W sytuacji, w której strona nie zdołała skutecznie zakwestionować naruszającego jej prawa orzeczenia ze względu na okoliczności leżące po jej stronie (niedopełnienie wymogów formalnych), zwłaszcza jeśli strona ta działała przez profesjonalnego pełnomocnika, skarga nadzwyczajna nie może być kolejnym, dodatkowym środkiem umożliwiającym wzruszenie orzeczenia.