17 grudnia 2020 r. Sąd Najwyższy orzekając w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych oddalił skargę nadzwyczajną Prokuratora Generalnego od wydanego przez Sąd Rejonowy w dniu 6 lipca 2010 r. nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym.
Zaskarżonym orzeczeniem Sąd Rejonowy nakazał, by pożyczkobiorca będący stroną umowy pożyczki zawartej z pozwanym, oraz dwoje poręczycieli zapłacili solidarnie na rzecz powoda kwotę 48 909,97 zł wraz z odsetkami. W związku z brakiem wniesienia przez pozwanych sprzeciwów od nakazu, nakaz uprawomocnił się i ma skutki prawomocnego wyroku.
Prokurator Generalny w skardze nadzwyczajnej wniósł o uchylenie zaskarżonego nakazu zapłaty w części dotyczącej roszczenia przeciwko jednemu z poręczycieli, zarzucając rażące naruszenie prawa procesowego, tj. art. 498 § 1 i § 2 k.p.c. w zw. z art. 499 § 1 pkt 1 k.p.c. oraz rażące naruszenie prawa materialnego - art. 876 § 1 i § 2 k.c. w zw. z art. 58 § 1 k.c. przez ich niewłaściwe zastosowanie. Wskazano jednocześnie, że uchylenie nakazu w zaskarżonym zakresie jest konieczne dla zapewnienia poszanowania zasady demokratycznego państwa prawa urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji RP).
Zdaniem Skarżącego, do rażącego naruszenia przywołanych przepisów doszło poprzez wydanie nakazu zapłaty także przeciwko osobie, która wprawdzie wskazana była w formularzu oświadczenia poręczycieli, ale której podpis w ocenie Prokuratora Generalnego nie znajdował się na tym oświadczeniu, w związku z czym osoba ta nie była poręczycielem.
Sąd Najwyższy przypomniał, że naruszenie prawa materialnego jak i procesowego przez niewłaściwe zastosowanie polega na błędnym przyjęciu lub zaprzeczeniu związku, jaki zachodzi między faktem ustalonym w procesie a normą prawną. Natomiast sposób sformułowania zarzutów i treść uzasadnienia skargi skłaniają do wniosku, że skarżący w rzeczywistości dopatrywał się wadliwości rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego w wadliwej ocenie materiału. Skarżący zakwestionował bowiem de facto ustalenia faktyczne sądu meriti, uznając (odmiennie niż sąd), że na formularzu poręczenia brak jest podpisu jednego z poręczycieli. Na założeniu tym Skarżący oparł obydwa podniesione zarzuty nie uwzględniając faktu, że okoliczność ta jest przedmiotem odmiennego ustalenia Sądu Rejonowego. Skutkiem tego, poprawność owego kluczowego ustalenia Sądu Rejonowego nie została uczyniona przedmiotem zaskarżenia i tym samym Sąd Najwyższy był nim związany.
Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że ewentualne błędy w zakresie dotyczącym sfery ustaleń faktycznych poczynionych przez sąd meriti mogą przemawiać za potrzebą uchylenia prawomocnego orzeczenia. Z tego też względu, ustawodawca przewidział trzecią szczegółową podstawę skargi nadzwyczajnej tj. oczywistą sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego (art. 89 § 1 pkt 3 u.SN). Zarzut ten jest właściwą podstawą skargi nadzwyczajnej, gdy zebrany w zakończonej prawomocnym wyrokiem sprawie, materiał dowodowy prowadzi do innych wniosków w zakresie ustaleń faktycznych niż te, które stały się podstawą orzeczenia sądu.
Niestety, w petitum skargi nadzwyczajnej Skarżący nie objął zakresem zaskarżenia tego aspektu nakazu zapłaty, a musiałby się on wiązać z powołaniem jako podstawy skargi również art. 89 § 1 pkt. 3 u.SN. Jak podkreślił Sąd Najwyższy, należałoby oczekiwać od szczególnie kwalifikowanych podmiotów uprawnionych do wniesienia skargi nadzwyczajnej, aby stosownie do okoliczności sprawy skargę opierały na takich podstawach szczegółowych, które będą odpowiadać rzeczywistym błędom popełnionym przez sądy i które umożliwiłaby Sądowi Najwyższemu dokonanie pełnej oceny tego, czy w okolicznościach danej sprawy zachodzi co najmniej jedna z przesłanek szczegółowych, a w dalszej kolejności, czy istnieje konieczność uchylenia zaskarżonego orzeczenia dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej.
Sąd Najwyższy nie dopatrzył się natomiast rażącego naruszenia art. 498 § 1 i § 2 k.p.c. w zw. z art. 499 § 1 pkt 1 k.p.c. (w brzmieniu z dnia wydania zaskarżonego nakazu zapłaty) wskazując, że z oczywistą bezzasadnością roszczenia mamy do czynienia w przypadku, gdy już na pierwszy rzut oka widoczne jest, że zgłoszone przez powoda żądanie nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem jest ono sprzeczne z przepisami prawa materialnego lub procesowego. Ocena taka ma nasuwać się już prima facie po analizie treści pozwu oraz dowodów, jeżeli zostały zgłoszone, co w przedmiotowej sprawie nie miało miejsca, a co najwyżej można było mieć wątpliwości co do tego, do kogo należy drugi z podpisów znajdujących się na formularzu oświadczenia poręczycieli. Niestety Skarżący nie zarzucił rażącego naruszenia art. 499 § 1 pkt 2 k.p.c., zgodnie z którym nakaz zapłaty nie jest wydawany, w przypadku, gdy twierdzenia co do faktów budzą wątpliwość. W związku z tym, że Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę nadzwyczajną w granicach zaskarżenia oraz w granicach podstaw, nie mógł on uwzględnić skargi.
Wobec przyjętych przez Sąd Rejonowy ustaleń faktycznych, których poprawność nie została zakwestionowana w skardze, bezzasadny okazał się także zarzut nie tylko rażącego, ale jakiegokolwiek naruszenia prawa materialnego.
Uzasadnienie wyroku SN z dnia 17 grudnia 2020 r. (sygn. akt I NSNc 9/20)