Wyrokiem z 15 września 2021 r. Sąd Najwyższy w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych oddalił skargę nadzwyczajną Prokuratora Generalnego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie, który zmienił wyrok sądu I instancji i oddalił powództwo o odprawę pieniężną. Sąd Apelacyjny, będąc związany wykładnią dokonaną przez Sąd Najwyższy co do nieważności umowy o pracę w świetle art. 58 § 3 k.c., oceniał w sprawie zasadność powództwa o odprawę w sytuacji, gdy pracownik został dopuszczony do wykonywania pracy na warunkach przewidzianych nieważną umową.
Skarżący zarzucił sądowi II instancji m.in. rażące naruszenie prawa procesowego poprzez rozpoznanie zaskarżonej sprawy przez niewłaściwy skład sądu. Sąd Najwyższy uznał ten zarzut za trafny, bowiem jeden z członków trzyosobowego składu sędziowskiego wydającego wyrok po kasatoryjnym orzeczeniu Sądu Najwyższego, wcześniej uczestniczył w wydaniu wyroku, który następnie został uchylony przez Sąd Najwyższy. Sytuacja taka jest sprzeczna z art. 39815 § 2 k.p.c., a naruszenie przepisów miało w ocenie Sądu Najwyższego charakter rażący.
Pozostałe zarzuty skargi nadzwyczajnej Prokuratora Generalnego dotyczące wadliwego sporządzenia uzasadnienia oraz naruszenia przepisów prawa materialnego (art. 60 k.c. w zw. z art. 300 k.p. i art. 22 § 11 k.p.) nie zasługiwały zdaniem Sądu Najwyższego na uwzględnienie.
Sąd Najwyższy skonstatował, że o ile w sprawie doszło do rażącego naruszenia przepisów poprzez jej rozpoznanie w niewłaściwym składzie, o tyle w ocenie Sądu Najwyższego nie można było dopatrzeć się uchybienia zasadzie demokratycznego państwa prawnego. Rozstrzygnięcie sądu II instancji odpowiadało prawu i uwzględniało wytyczne kasatoryjnego orzeczenia Sądu Najwyższego, nie było stronnicze, czy też niesprawiedliwe. Również powód mogąc mieć co najmniej świadomość wadliwości orzeczenia - nie zaskarżył go.
Powołując się na dotychczasowe orzecznictwo, Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na pojawiający się przy rozpoznawaniu skarg nadzwyczajnych konflikt wartości, który musi zostać rozstrzygnięty poprzez odwołanie się do zasady proporcjonalności, przy czym kluczowe znaczenie będzie miała proporcjonalność sensu stricto wyrażająca się w wyważaniu między ochroną powagi rzeczy osądzonej, a koniecznością ochrony integralnie rozumianej zasady demokratycznego państwa prawnego jako przestrzeni urzeczywistniania sprawiedliwości społecznej. O ile więc ocena spełnienia przesłanek szczegółowych sprowadza się, w dużym uproszczeniu, do dokonania subsumpcji, o tyle dokonując oceny ziszczenia się przesłanki funkcjonalnej, czyli oceniając konieczność zapewnienia zgodności prawomocnych orzeczeń z art. 2 Konstytucji RP, kluczowe staje się ważenie wartości konstytucyjnych.
Sąd Najwyższy wskazał, że samo wydanie orzeczenia z rażącym naruszeniem prawa, uzasadnione brakiem możliwości zmiany prawomocnego wyroku, nie uzasadnia jeszcze uchylenia orzeczenia celem zapewnienia jego zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego. Nie stwierdzając zaś konieczności uchylenia zaskarżonego orzeczenia, Sąd Najwyższy oddalił skargę nadzwyczajną, przyznając pierwszeństwo konstytucyjnej wartości pewności prawa, której immanentnym elementem jest ochrona powagi rzeczy osądzonej (res iudicata) służąca ochronie stabilności i prawomocności orzeczeń sądowych oraz kształtowanych przez nie stosunków prawnych.