Prokurator Generalny na podstawie art. 89 § 1 i § 2 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym, zaskarżył w całości prawomocne postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 24 kwietnia 2020 r., I ACa 130/20, w sprawie o nakazanie powrotu małoletniego dziecka w trybie konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka, sporządzonej w Hadze dnia 25 października 1980 roku, zwanej dalej „Konwencją haską”.
Sąd Najwyższy wyjaśnił, że sprawa została już rozpoznana w dwóch instancjach: w pierwszej instancji orzekał Sąd Okręgowy w Poznaniu postanowieniem z 13 stycznia 2020 r., I Ns 181/19, w drugiej instancji Sąd Apelacyjny w Warszawie wydając zaskarżone postanowienie z 24 kwietnia 2020 r., I ACa 130/20. Ponadto, sprawa została wszechstronnie rozpoznana przez Sąd Najwyższy, który postanowieniem z 17 marca 2021 r., I CSKP 38/21, oddalił skargę kasacyjną Rzecznika Praw Dziecka.
W uzasadnieniu Sąd Najwyższy przypomniał, że podstawy skargi nadzwyczajnej i granice jej dopuszczalności ustawa o Sądzie Najwyższym wyznacza ściśle. Stanowi realizację postulatów, aby w polskim porządku prawnym wprowadzić nadzwyczajny środek zaskarżenia, który pozwalałby na skuteczną ochronę praw i wolności gwarantowanych w Konstytucji RP, ponieważ roli takiego szczególnego instrumentu nie spełnia skarga konstytucyjna, która w polskim systemie prawnym została ukształtowana wąsko i jest nakierowana wyłącznie na usunięcie z porządku prawnego przepisu naruszającego prawa i wolności, nie zaś na skorygowanie wadliwości wynikającej z błędnego stosowania prawa i to także w sytuacji, kiedy miałoby ono charakter ewidentny i zostałoby dostrzeżone przez instytucje szeroko rozumianego wymiaru sprawiedliwości (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 15 października 2020 r., III PZP 4/20, zasada prawna; postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 12 marca 2003 r., S 1/03 oraz uzasadnieniu wyroku pełnego składu Trybunału Konstytucyjnego z 19 lutego 2003 r., P 11/02). Konstrukcyjnym założeniem skargi nadzwyczajnej jest takie określenie jej przesłanek, aby służyła ona eliminowaniu z obrotu orzeczeń sądowych obarczonych wadami o fundamentalnym znaczeniu, których nie można zaakceptować w demokratycznym państwie prawnym.
Sąd Najwyższy zaznaczył jednocześnie, że kognicja Sądu Najwyższego jest ograniczona i niedopuszczalne jest podnoszenie w skardze nadzwyczajnej zarzutów, które Sąd Najwyższy już rozpoznał. Nie jest rolą Sądu Najwyższego w składzie rozpoznającym skargę nadzwyczajną dokonywanie oceny orzeczenia Sądu Najwyższego wydanego w innym trybie w tej samej sprawie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 14 września 2021 r., I NSNc 104/21; postanowienie Sądu Najwyższego z 4 lipca 2019 r., I NSNk 1/18).
W ocenie Sądu Najwyższego, wartość pewności prawa i jednolitość jego wykładni oraz stosowania zwłaszcza przez Sąd Najwyższy przemawia konsekwentnie za tym, aby uznać za niedopuszczalne podnoszenie w skardze nadzwyczajnej zarzutów, które były przedmiotem rozpoznania skargi kasacyjnej, zarówno w odniesieniu do przypadków oparcia skargi nadzwyczajnej na podstawie art. 89 § 1 pkt 1 u.SN, jak również art. 89 § 1 pkt 2 i 3 u.SN, jeżeli zarzuty są tożsame z tymi rozpoznanymi już przez Sąd Najwyższy.
W kontekście rozpoznawanej sprawy Sąd Najwyższy podkreślił, że Rzecznik Praw Dziecka zainicjował wszechstronną kontrolę kasacyjną zaskarżonego orzeczenia przez Sąd Najwyższy, opierając skargę kasacyjną zarówno na podstawie naruszenia prawa materialnego, jak i naruszenia prawa procesowego. W ramach podstawy naruszenia prawa materialnego sformułował liczne zarzuty naruszenia przepisów prawa krajowego i międzynarodowego, a w ramach podstawy naruszenia prawa procesowego zarzucił nieprzeprowadzenie dowodu z opinii biegłego. Sąd Najwyższy podkreślił, że zarzuty rozpoznawanej skargi nadzwyczajną powielają zarzuty skargi kasacyjnej.
Sąd Najwyższy odnotował również, że skarżący w ogóle nie uzasadnił konieczności wniesienia skargi nadzwyczajnej w sytuacji, w której cel Konwencji haskiej został zrealizowany – przywrócono naruszony transgranicznym porwaniem dziecka ład prawny. Biorąc pod uwagę okoliczność, że zaskarżone orzeczenie zostało wykonane, a dziecko przebywa obecnie pod opieką ojca, w miejscu stałego pobytu, nie można stwierdzić, że zasada demokratycznego państwa prawnego wymagała, a nawet dopuszczała wniesienie skargi nadzwyczajnej i uchylenie zaskarżonego postanowienia.