Wyrokiem wydanym 23 czerwca 2022 r. Sąd Najwyższy w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, uwzględniając skargę nadzwyczajną Rzecznika Praw Obywatelskich, uchylił w zaskarżonej części nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, wydany przez Sąd Rejonowy w O. w sprawie o zapłatę czynszu najmu lokalu mieszkalnego oraz odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu i przekazał sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Powyższy nakaz zapłaty został wydany w sprawie z powództwa Gminy O. przeciwko trojgu pozwanym, wspólnie zamieszkującym w lokalu komunalnym, tj. najemczyni lokalu, jej małżonkowi oraz ich córce. Pozwani zostali obciążeni obowiązkiem zapłaty na rzecz powoda zaległego czynszu najmu oraz odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu mieszkalnego po dacie rozwiązania stosunku najmu wskutek wypowiedzenia umowy najmu przez Gminę O. Nakaz zapłaty został zaskarżony skargą nadzwyczajną w zakresie dotyczącym pozwanej córki najemczyni i jej małżonka w części, w jakiej zasądzone roszczenie obejmowało okres przed osiągnięciem przez nią pełnoletniości.
Sąd Najwyższy podzielił zarzut Rzecznika Praw Obywatelskich, że ustalając stan faktyczny sprawy Sąd Rejonowy pominął okoliczność faktyczną wieku pozwanej, chociaż okoliczność ta wynikała z zebranego w sprawie materiału dowodowego, a przy tym, mając na uwadze materialnoprawną podstawę roszczenia powoda, stanowiła okoliczność istotną dla rozstrzygnięcia sprawy. Zgodnie z art. 6881 § 1 k.c., za zapłatę czynszu i innych należnych opłat odpowiadają solidarnie z najemcą stale zamieszkujące z nim osoby pełnoletnie. Jak z kolei stanowi art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego są obowiązane do dnia opróżnienia lokalu co miesiąc uiszczać odszkodowanie. Wprawdzie powołany przepis, inaczej niż art. 6881 § 1 k.c., nie ogranicza pod względem podmiotowym odpowiedzialności za zapłatę odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu do osób pełnoletnich, jednak za przyjęciem, że ograniczenie to pozostaje w tym przypadku aktualne, przemawiają istotne argumenty wynikające z wykładni celowościowej oraz systemowej. Pozwana przez część okresu objętego żądaniem pozwu była osobą małoletnią, w związku z czym obciążenie jej obowiązkiem zapłaty należności z tytułu czynszu najmu oraz odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu za ten okres solidarnie z rodzicami nie miało podstaw prawnych.
Sąd Najwyższy stwierdził ponadto, że zaskarżony nakaz zapłaty w zakresie, w jakim dotyczy pozwanej, naruszył konstytucyjne zasady oraz prawa i wolności człowieka i obywatela, w szczególności wyrażoną w art. 72 ust. 1 Konstytucji zasadę ochrony praw dziecka. Przepis ten stanowi, że Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją. Obowiązek ten dotyczy zwłaszcza stosowania przepisów ustawowych, które ukierunkowane są na ochronę interesów osobistych i majątkowych dzieci (osób małoletnich). W sprawach, w których roszczenie zgłoszone w pozwie jest wywodzone z treści art. 6881 § 1 k.c. lub art. 18 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, sąd powszechny powinien szczególnie zwracać uwagę, by ich wykładnia była dokonywana z uwzględnieniem standardu wynikającego z art. 72 ust. 1 zd. 1 Konstytucji, a ich zastosowanie w okolicznościach rozpoznawanej sprawy służyło jak najszerszej realizacji tego standardu.
Wyrok SN z dnia 23 czerwca 2022 r. z uzasadnieniem (I NSNc 103/22)