Sąd Najwyższy odmówił zezwolenia na uchylenie immunitetu sędziowskiego, nie uwzględnił wniosku o zawieszenie w czynnościach służbowych sędziego oraz umorzył postępowanie w przedmiocie natychmiastowej przerwy w czynnościach służbowych sędziego.
Uchwałą z dnia 13 września br. Sąd Najwyższy odmówił zezwolenia na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej za wskazany we wniosku czyn sędziego Wojskowego Sądu Okręgowego w Warszawie P. R. (sygn. akt: I ZI 2/22) Uchylenia immunitetu domagał się w swym wniosku z 17.03.2021 r. prokurator delegowany do Prokuratury Krajowej, dopatrujący się – w zarządzeniu przez sędziego zniesienia i zmiany klauzuli tajności dokumentów – przekroczenia obowiązków sędziowskich, które narażało na niebezpieczeństwo zapoznania się z treścią dokumentów przez osoby nieuprawnione. Rozstrzygnięcie w sprawie ogłoszono jawnie, natomiast uzasadnienie do uchwały Sąd przedstawił z wyłączeniem jawności. Orzeczenie podjęte w składzie jednoosobowym w pierwszej instancji nie jest prawomocne. Ewentualne odwołanie od uchwały rozpoznawać będzie Sąd Najwyższy w składzie 3 sędziów Izby Odpowiedzialności Zawodowej.
W dniu 14 września rozpoznano w Izbie trzy sprawy, w tym jedną dotyczącą wniosku Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych z 19.12.2019 r., o zawieszenie sędziego Sądu Okręgowego w Warszawie A. B.C. w czynnościach służbowych wraz z obniżeniem wysokości wynagrodzenia na czas trwania zawieszenia, a także dwie w przedmiocie natychmiastowej przerwy w czynnościach służbowych sędziego.
W wydanej uchwale Sąd Najwyższy nie uwzględnił wniosku o zawieszenie sędzi A. B.C. (sygn. akt: I ZZ 2/22). Rzecznik Dyscyplinarny uzasadniał swoje żądanie popełnieniem przez sędzię przewinień dyscyplinarnych obejmujących podważenie niezawisłości i niezależności innego członka składu orzekającego, jej wystąpienie do Trybunału Sprawiedliwości UE z pytaniami prejudycjalnymi oraz zawieszeniem postępowania, w którym orzekała. Zarzuty dotyczyły również udzielenia mediom wywiadów, w których sędzia podważyła status konkretnych sędziów i ich uprawnienia do orzekania.
W rozstrzygnięciu Sąd Najwyższy podkreślił znaczenie wyroków Trybunału Sprawiedliwości UE z 15.07.2021 r. w sprawie C-791/19 Komisja Europejska przeciwko Polsce i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 22.07.2021 r. w sprawie Reczkowicz przeciwko Polsce (skarga nr 43447/19), z których wynikało, że Izba Dyscyplinarna Sądu Najwyższego nie zapewniała niezależności i bezstronności w kontroli postępowań dyscyplinarnych wobec sędziów i nie była „sądem ustanowionym ustawą” w trakcie rozpoznawania sprawy skarżącej. Podkreślono też zmianę, jaką przyniosło wejście w życie 15.07.2022 r. ustawy o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw, na podstawie której w Sądzie Najwyższym zniesiono Izbę Dyscyplinarną i powołano Izbę Odpowiedzialności Zawodowej. Przejęła ona i prowadzi wszystkie wszczęte i niezakończone sprawy zniesionej Izby. Ponadto zmieniono również w tej ustawie treść art. 107 Prawa o ustroju sądów powszechnych, do którego dodano nowy przepis wyszczególniający okoliczności (wypracowane wcześniej w orzecznictwie) wyłączające bezprawność dyscyplinarną. Obejmują one:
1) okoliczność, że orzeczenie sądowe wydane z udziałem danego sędziego obarczone jest błędem w zakresie wykładni i stosowania przepisów prawa krajowego lub unijnego lub w zakresie ustalenia stanu faktycznego lub oceny dowodów;
2) wystąpienie sędziego do Trybunału Sprawiedliwości UE z wnioskiem o rozpatrzenie pytania prejudycjalnego, o którym mowa w art. 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej;
3) badanie spełniania wymogów niezawisłości i bezstronności w przypadkach wskazanych w przepisach Prawa o ustroju sądów powszechnych lub Prawa o ustroju sądów wojskowych lub Prawa o ustroju sądów administracyjnych, lub badanie spełniania wymogów niezależności lub niezawisłości w przypadku, o którym mowa w ustawie o Sądzie Najwyższym.
Sąd Najwyższy podkreślił w uzasadnieniu, że te gwarancje sędziowskiej niezawisłości dają sędziemu szeroką swobodę w realizacji wymiaru sprawiedliwości, choć tak istotne – w stosunku do poprzedniego stanu prawnego – ograniczenie materialnego zakresu odpowiedzialności sędziego za przewinienie dyscyplinarne nie powinno odbywać się kosztem prawa do uzyskania trafnego i sprawiedliwego rozstrzygnięcia sprawy przez sąd. Zmiana ta spowodowała jednak, że zachowanie faktycznie obwinionego zarzutami sędziego nie stanowi obecnie deliktu dyscyplinarnego. Mieści się bowiem w treści powyższego kontratypu. W tej sytuacji nowy stan prawny jako względniejszy dla sędziego, przesądził o samym rozstrzygnięciu, zaś zarzucane czyny nie są obecnie w większości deliktami dyscyplinarnymi.
W odniesieniu do rozpoznawanych spraw w przedmiocie natychmiastowej przerwy w czynnościach służbowych, to w obu przypadkach Sąd Najwyższy umorzył postępowania, wskazując jako podstawę umorzenia inną okoliczność wyłączającą ściganie (art. 17 § 1 pkt 11 kpk). Odnosiło się to zarówno do sprawy zarządzonej przerwy w czynnościach służbowych wobec sędziego Sądu Okręgowego w Częstochowie A.S (sygn. akt: I ZZ 6/22), jak i sędzi Sądu Rejonowego Warszawa-Śródmieście w Warszawie M.P (sygn. akt: I ZZ 7/22). W tym drugim przypadku zarządzenie przerwy w czynnościach nastąpiło w związku z wydaniem przez sędziego w postępowaniu wobec prokuratora Andrzeja Z. postanowień o uchyleniu środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania i o wyłączeniu sprawy tego prokuratora do odrębnego rozpoznania, z uwagi na brak skutecznego zezwolenia na ściganie karne. Towarzyszyło temu przy tym – zdaniem zawiadamiającego o zdarzeniu Ministra Sprawiedliwości Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych – kwestionowanie istnienia stosunku służbowego sędziów, skuteczność ich powołania i umocowanie konstytucyjnego organu RP (KRS). Na tej podstawie minister zarządził w trybie art. 130 § 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych natychmiastową przerwę w czynnościach służbowych sędzi M.P., która powinna trwać do czasu wydania uchwały przez sąd dyscyplinarny, nie dłużej jednak niż przez miesiąc. Minister zachowanie sędziego zakwalifikował jako działanie na szkodę interesu publicznego w postaci prawidłowego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości, przez co godziło ono w powagę sądu, w którym orzeka i naruszyło istotne interesy służby, a także podważyło społeczne zaufanie do wymiaru sprawiedliwości.
Sąd Najwyższy umarzając postępowanie w tej sprawie podkreślił stanowczy charakter miesięcznego terminu, jaki ustawodawca zakreślił w wyżej przytoczonym przepisie dla sądu dyscyplinarnego pierwszej instancji na wydanie uchwały o zawieszeniu sędziego w czynnościach służbowych albo uchylenia zarządzenia o przerwie w ich wykonywaniu. Termin ten zdaniem Sądu Najwyższego upłynął w sprawie sędzi M.P. 15.10.2021 r. Tym samym zarządzenie straciło już moc. W ocenie Sądu przekroczenie wspomnianego terminu musi również skutkować umorzeniem postępowania.
Wszystkie wymienione orzeczenia zapadły w pierwszej instancji i nie są prawomocne. Wywiedzione z nich środki zaskarżenia będę rozpoznawane w innym składzie w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego.