Sąd Najwyższy postanowieniem z 20 października 2022 r., I NSNc 247/22, uchylił w całości zaskarżone postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 29 października 2021 r., V ACz 656/21 i poprzedzające je postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z 27 października 2021 r., IV Ns 128/21 oraz oddalił odwołanie Prezydenta m.st. Warszawy z dnia 26 października 2021 r. od decyzji Wojewody Mazowieckiego nr WSO1.6110.1.2.2021 z dnia 25 października 2021 r., na podstawie art. 91 § 1 u.SN. Wyeliminowanie z obrotu prawnego zaskarżonych orzeczeń sądów powszechnych przywraca równocześnie do obrotu prawnego decyzję Wojewody Mazowieckiego z 25 października 2021 r., nr WSO1.6110.1.3.2021, która wydana została w sposób zgodny z prawem, w szczególności z uwzględnieniem art. 26a ust. 1 prawa o zgromadzeniach.
W sprawie będącej przedmiotem rozpoznania istotne znaczenie dla oceny zasadności stawianych zarzutów miało rozstrzygnięcie kwestii, czy dopuszczalne było wniesienie przez Prezydenta m.st. Warszawy odwołania od decyzji Wojewody Mazowieckiego o wyrażeniu zgody na cykliczne organizowanie zgromadzenia w celu uczczenia rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości i wyrażenia dumy narodowej w okolicznościach, gdy z treści art. 16 ustawy z dnia 24 lipca 2015 r. – Prawo o zgromadzeniach (tekst jedn. Dz.U. 2022, poz. 1389 z późn. zm., dalej: prawo o zgromadzeniach), będącego podstawą przyjęcia możliwości złożenia takiego odwołania, jednoznacznie wynika, że reguluje on odwołanie od decyzji o zakazie zgromadzenia, a nie decyzji wyrażającej zgodę na jego organizację. W sprawie wystąpił nadto problem związany z kwalifikacją prawną wydarzenia, które odbyło się wbrew decyzji Prezydenta m.st. Warszawy w 2020 r. o zakazie organizacji zgromadzenia ze względu na sytuację epidemiczną związaną z epidemią SARS COVID-19.
W kwestii dopuszczalności wniesienia przez Prezydenta m.st. Warszawy odwołania od decyzji Wojewody Mazowieckiego w przedmiocie wyrażenia zgody na cykliczne organizowanie zgromadzenia w celu uczczenia rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości i wyrażenia dumy narodowej Sąd Najwyższy wyjaśnił, że obecnie obowiązujący art. 16 ust. 4 prawa o zgromadzeniach zasadniczo status uczestników postępowania przypisuje enumeratywnie tylko wnoszącemu odwołanie i organowi gminy, który wydał decyzję o zakazie odbycia zgromadzenia. Odnośnie do zgromadzeń cyklicznych status uczestników postępowania został przypisany wnoszącemu odwołanie i - w przypadku wydania decyzji o zakazie zgromadzenia - wojewodzie (na podstawie art. 16 ust. 4 w zw. z art. 26b i art. 26e prawa o zgromadzeniach). Ustawodawca nie przewidział przy tym odwołania od decyzji wyrażającej zgodę na organizację zgromadzenia.
W tym kontekście Sąd Najwyższy uznał ponadto, że mając na uwadze tryb nieprocesowy tego postępowania, w sytuacji, gdy przepisy prawa ściśle określają katalog podmiotów uprawnionych do zgłoszenia wniosku, wyłączone jest prawo do jego złożenia przez inny podmiot zainteresowany. Sąd Najwyższy wyjaśnił, że w postępowaniu nieprocesowym o tym, kto jest uprawniony do wszczęcia danego rodzaju postępowania i tym samym do zajęcia w nim statusu wnioskodawcy, rozstrzygają w każdej sytuacji przepisy prawa.
Ponadto Sąd Najwyższy ocenił zastosowanie art. 26a ust. 1 prawa o zgromadzeniach przez Sąd Apelacyjny w Warszawie w zakresie, w jakim analizowane wydarzenia miały odbywać się w ciągu trzech ostatnich lat (w 2020 r. nie doszło do planowanego zgromadzenia, chociaż w istocie wydarzenie to miało miejsce mimo wydanej decyzji o zakazie organizacji zgromadzenia przez Prezydenta m.st. Warszawy z uwagi na sytuację epidemiczną). W konsekwencji uznał, że Sąd Apelacyjny w Warszawie, wydając zaskarżone skargą nadzwyczajną postanowienie, dokonał zawężającej wykładni powołanego przepisu prawa. Sąd Najwyższy zwrócił tutaj uwagę, że ustawodawca w powołanym przepisie posługuje się zwrotem „tego rodzaju wydarzenia", zastrzegając jednocześnie, że przesłankę tę należy interpretować szerzej z uwagi na zawarty zwrot „chociażby nie w formie zgromadzeń". Tym samym, ustawodawca dopuścił inne formy wydarzenia organizowanego w ciągu trzech ostatnich lat, które powinny być podobne rodzajowo, a nie identyczne. Nie ma zatem kluczowego znaczenia forma przemarszu (przejazd kolumny samochodów lub marsz pieszych). Natomiast istotny jest cel zgromadzenia, który musi pokrywać się z tym, co zostało wyrażone w decyzji wojewody wyrażającej zgodę na rejestracje Marszu Niepodległości jako zgromadzenia cyklicznego. W decyzji Wojewody Mazowieckiego wskazano wyraźnie, że każdorazowo celem takiego zgromadzenia jest uczczenie rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości i wyrażenie dumy narodowej, co miało przecież miejsce. Bez wątpienia taki cel był również realizowany przez wydarzenie w 2020 r.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20.10.2022 r., sygn. akt: I NSNc 247/22