Sąd Najwyższy orzekł, iż główny Rzecznik Dyscyplinarny Sędziów Sądów Powszechnych, a także jego dwaj Zastępcy mogą sami wszcząć i prowadzić sprawę dyscyplinarną każdego sędziego sądu powszechnego.
W niniejszej sprawie obwinionemu w postępowaniu dyscyplinarnym sędziemu sądu rejonowego Markowi R. został postawiony zarzut przewinienia dyscyplinarnego polegającego na udziale w głosowaniu podczas opiniowania własnej kandydatury na wolne stanowisko sędziego sądu okręgowego.
Postępowanie wyjaśniające, a następnie dyscyplinarne wszczął i prowadził Rzecznik Dyscyplinarny Sędziów Sądów Powszechnych, który następnie dnia 7 lutego 2020 r. skierował do sądu dyscyplinarnego wniosek o rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej.
Sąd Dyscyplinarny przy Sądzie Apelacyjnym w Białymstoku, przychylając się do wniosku obwinionego, postanowieniem z dnia 12 października 2020 r., umorzył postępowanie na podstawie art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p., to jest z uwagi na brak skargi uprawnionego oskarżyciela.
Postanowienie zostało zaskarżone przez Ministra Sprawiedliwości, Krajową Radę Sadownictwa oraz Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych.
Sąd Najwyższy uznał odwołania za trafne.
Jak wskazał słusznie Minister Sprawiedliwości, zastępcy rzecznika dyscyplinarnego przy sądach okręgowych są właśnie „zastępcami” Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Powszechnych i jego dwóch Zastępców. Do ich zadań, kompetencji i uprawnień należy i należało podejmowanie czynności procesowych w postępowaniach dyscyplinarnych i poprzedzających je postępowaniach wyjaśniających w zastępstwie Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Powszechnych i jego dwóch Zastępców. Wykonywali oni wymienione czynności jedynie wówczas, kiedy woli ich osobistego podjęcia nie wyraził organ nadrzędny, który był przez nich jedynie zastępowany. Przyjęcie odmiennej interpretacji wskazanych przepisów prowadzi do całkowicie nieracjonalnego wniosku, sprzecznego z wykładnią funkcjonalną i systemową przepisów, że zastępcy wolno więcej niż organowi, który jest zastępowany.
Z kolei sam Rzecznik Dyscyplinarny Sędziów Sądów Powszechnych zwrócił uwagę, że w przedmiotowej sprawie podjęcie czynności wyjaśniających, a następnie wszczęcie postępowania dyscyplinarnego, nastąpiło nie z własnej inicjatywy Rzecznika Dyscyplinarnego, ale na podstawie wniosku uprawnionego organu, tj. Krajowej Rady Sądownictwa.
Również Krajowa Rada Sądownictwa w swoim odwołaniu trafnie zauważa, że nowelizacja u.s.p. dokonana z dniem 14 lutego 2020 r. miała na celu, przy założeniu racjonalności ustawodawcy, doprecyzowanie istniejącej już normy, a nie wprowadzenie nowej kompetencji. Skoro Rzecznik Dyscyplinarny Sędziów Sądów Powszechnych i Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych mogli przejąć sprawę prowadzoną przez rzecznika dyscyplinarnego działającego przy sądzie okręgowym, a także przekazać temu rzecznikowi sprawę do prowadzenia, co częstokroć wynika z doniosłości i specyfiki danej sprawy, to tym bardziej Rzecznik Dyscyplinarny Sędziów Sądów Powszechnych lub jego Zastępcy posiadali prawo do zainicjowania postępowania dyscyplinarnego w każdej sprawie, jeżeli uznali, że wymaga tego interes wymiaru sprawiedliwości.
Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 18 października 2022 r. uchylił zaskarżone postanowienie Sądu Dyscyplinarnego przy Sądzie Apelacyjnym w Białymstoku i przekazał do merytorycznego rozpoznania przez Sąd Dyscyplinarny przy Sądzie Apelacyjnym w Łodzi.
Wskazanie innego sądu, niż sąd, przed którym pierwotnie wszczęto sprawę, wynika z nowelizacji art. 110 § 3 u.s.p., która weszła w życie 15 lipca br. Obecnie obowiązujące przepisy jako zasadę wprowadzają, że do rozpoznania spraw dyscyplinarnych sędziów sądów rejonowych, o ile nie jest w nich właściwy Sąd Najwyższy, właściwy miejscowo jest sąd dyscyplinarny, w okręgu którego pełni służbę sędzia objęty postępowaniem.
Postanowienie SN z dnia 18 października 2022 r.