Sąd Najwyższy w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej wymierzył karę upomnienia sędziemu, który prowadząc samochód przekroczył dozwoloną prędkość o 26 km/h.
W realiach niniejszej sprawy stan faktyczny nie budzi żadnych wątpliwości i nie jest kwestionowany przez żadną ze stron. Sędzia Robert K. poruszał się z prędkością 96 km/h na odcinku drogi, na którym obowiązywało ograniczenie prędkości do 70 km/h, co zostało utrwalone przez fotoradar. Sprawca odmówił przyjęcia mandatu karnego, co w świetle przepisów ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych (art. 81) oznacza zgodę na poddanie się odpowiedzialności dyscyplinarnej.
Sąd Dyscyplinarny przy Sądzie Apelacyjnym w Rzeszowie uniewinnił obwinionego od popełnienia zarzucanego mu wykroczenia uznając, że zarzucany czyn nie wyczerpuje znamion przewinienia dyscyplinarnego (uchybienia godności urzędu).
Od powyższego wyroku odwołanie wnieśli Minister Sprawiedliwości i Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych, zaskarżając go w całości na niekorzyść obwinionego. Sąd Najwyższy uznał odwołanie Ministra Sprawiedliwości za trafne, co skutkowało zmianą zaskarżonego orzeczenia i wymierzeniem obwinionemu kary upomnienia.
Sąd Najwyższy stoi na stanowisku, że zarówno wykładnia językowa, jak i wspierające ją wykładnia systemowa i funkcjonalna przepisu art. 81 § 1 p.u.s.p., nie dają jakichkolwiek podstaw do wnioskowania, iż sędzia ponosi odpowiedzialność za wykroczenie jedynie wówczas, gdy stanowi ono przewinienie służbowe w postaci uchybienia godności urzędu. Z treści tego przepisu wynika jednoznacznie, iż sędzia ponosi odpowiedzialność za „wykroczenie”, a nie za „wykroczenie naruszające godność urzędu sędziego” lub „wykroczenie stanowiące jednocześnie przewinienie dyscyplinarne”. Ustawodawca wyraźnie wskazuje na odpowiedzialność sędziego za każde wykroczenie.
Powyższy pogląd znajduje potwierdzenie zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie, jednakże dostrzegalny jest także przeciwstawny kierunek wykładni tych samych przepisów, czego wyrazem jest m.in. zaskarżone orzeczenie sądu dyscyplinarnego pierwszej instancji. Zgodnie z tym poglądem sędzia odpowiada za wykroczenie jedynie w ramach odpowiedzialności za przewinienia dyscyplinarne, przy czym chodzi o wąski i nieznaczący margines przypadków małej wagi, w których represyjność postępowania dyscyplinarnego byłaby niecelowa, a nadto szkodliwa dla wizerunku sędziów.
W ocenie Sądu Najwyższego taka wykładnia sprzeciwia się konstytucyjnym zasadom demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP) oraz równości wobec prawa (art. 32 Konstytucji RP). Ponadto w ustawie brak jest jakiejkolwiek regulacji wskazującej na to, że wykroczenie popełnione przez sędziego traci swój charakter oraz staje się przewinieniem służbowym i to pod warunkiem, że stanowi uchybienie godności urzędu sędziego. Regulacja taka skutkowałaby bezkarnością sędziów w odniesieniu do całej kategorii czynów zabronionych, czego nie uzasadniają żadne względy społeczne; byłaby także irracjonalna, albowiem popełnienie każdego wykroczenia przez sędziego uchybia – oczywiście w różnym stopniu – godności sprawowanego przez niego urzędu, narusza prawo, którego zgodnie ze ślubowaniem sędziowskim ma obowiązek strzec. Nawet w wypadku popełnienia nieumyślnego wykroczenia, ma to negatywny wpływ na ocenę sędziego i całego środowiska sędziowskiego przez podsądnych i społeczeństwo, szczególnie w postępowaniach w sprawach o wykroczenia.
Należy zatem przepis art. 81 § 1 p.u.s.p. rozumieć w ten sposób, że (z zastrzeżeniem możliwości poddania się za określone wykroczenia odpowiedzialności karnej poprzez przyjęcie przez sędziego mandatu karnego albo uiszczenie grzywny) za wykroczenia sędzia odpowiada tak jak za przewinienia dyscyplinarne, a więc przed takim samym organem orzekającym, w takim samym trybie postępowania i przy zastosowaniu tego samego katalogu kar, natomiast podstawą prawną odpowiedzialności jest naruszony przepis szczególny Kodeksu wykroczeń lub innej ustawy sankcjonującej wykroczenie, stosuje się także odpowiednio inne przepisy tej ustawy.
Wyrok nie jest prawomocny. Ustawa dopuszcza odwołanie do innego składu sądu dyscyplinarnego drugiej instancji.
Wyrok SN z dnia 14 października 2022 r.