Sąd Najwyższy

W ostatnim czasie Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów Sądu Najwyższego w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych rozpoznał szereg spraw zainicjowanych skargami partii politycznych na uchwały Państwowej Komisji Wyborczej w przedmiocie odrzucenia sprawozdań finansowych partii o źródłach pozyskania środków finansowych, w tym o kredytach bankowych i warunkach ich uzyskania za lata 2019 i 2020. Podstawę odrzucenia przez Państwową Komisję Wyborczą sprawozdań finansowych partii politycznych stanowiły naruszenia przepisów ustawy o partiach politycznych, a mianowicie art. 24 ust. 7, art. 24 ust. 8, art. 25 ust. 1 oraz art. 35 ust. 2 tejże ustawy. Dotyczyły one głównie sytuacji korzystania przez partie polityczne z kwot zakwalifikowanych przez PKW jako pożyczki niebędące dozwolonymi ustawowo kredytami bankowymi, jak również gromadzenia przez partię polityczną środków finansowych poza jej rachunkiem, pozyskiwania środków finansowych z niedozwolonych źródeł oraz finansowania w trakcie wyborów działalności Komitetu Wyborczego partii ze środków niepochodzących tylko i wyłącznie z Funduszu Wyborczego.

Sąd Najwyższy postanowieniami składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego zawiesił postępowania w sprawach I NSW 2/22, I NSW 4/22, I NSW 5/22, I NSW 8/22, I NSW 9/22 oraz I NSW 10/22 na podstawie art. 177 § 1 pkt 3¹ k.p.c. do czasu rozstrzygnięcia przez Trybunał Konstytucyjny o zgodności z Konstytucją RP przepisów będących podstawą zaskarżonych uchwał Państwowej Komisji Wyborczej oraz podnoszonych w skargach zarzutów. Rozstrzygnięcie w tych sprawach, z uwagi na tożsamość problemów prawnych, zależne jest od wyników postępowań zawisłych przed Trybunałem Konstytucyjnym (P 2/19; P 8/17). Postępowania te są efektem pytań prawnych Sądu Najwyższego, mających na celu ustalenie, czy przepisy przewidujące konieczność odrzucenia sprawozdania finansowego partii również w przypadku stwierdzenia formalnych nieprawidłowości w odniesieniu do drobnych kwot, są zgodne z konstytucyjną zasadą proporcjonalności.

W sprawach I NSW 7/22 oraz I NSW 11/22 Sąd Najwyższy wydał postanowienia o odrzuceniu skargi. Legitymacja czynna do zaskarżenia uchwały Państwowej Komisji Wyborczej w sprawie sprawozdania partii politycznej o źródłach pozyskania środków finansowych przysługuje partii politycznej jako stronie postępowania na zasadach ogólnych (art. 398¹ § 1 k.p.c.). W konsekwencji, stosownie do art. 87¹ § 1 k.p.c., przy wnoszeniu tej skargi obowiązuje tzw. przymus adwokacko-radcowski. W wymienionych powyżej sprawach Sąd Najwyższy odrzucił skargi z powodu niedopuszczalności jej wniesienia bezpośrednio przez prezesa partii politycznej.

Z kolei w sprawach I NSW 1/22 oraz I NSW 3/22 rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego polegało na oddaleniu skargi. W sprawach tych skarżące partie nie wykazały zasadności stawianych zarzutów. W sprawie I NSW 1/22 zauważono, że zarzuty miały charakter jedynie polemiczny i nie odnosiły się do rzeczywistych przyczyn odrzucenia sprawozdania finansowego partii, wobec czego nie mogły zostać uwzględnione. Skarżąca partia przedstawiła bowiem zarzuty wskazując, że odrzucenie jej sprawozdania nastąpiło w związku z niedochowaniem terminu do jego wniesienia i trwającym wówczas stanem epidemii wywołanym wirusem SARS-CoV-2. Tymczasem odrzucenie sprawozdania finansowego nastąpiło w wyniku ustalenia, że działalność Komitetu Wyborczego tej partii w trakcie wyborów finansowana była ze środków niepochodzących z Funduszu Wyborczego. Natomiast w sprawie I NSW 3/22 doszło do naruszenia przepisów w okolicznościach innych niźli te, które uzasadniały zawieszenie postępowania w sprawach I NSW 2/22, I NSW 4/22, I NSW 5/22, I NSW 8/22, I NSW 9/22 oraz I NSW 10/22 ze względu na pytania prawne zadane Trybunałowi Konstytucyjnemu. W szczególności, kwoty, których dotyczyły stwierdzone przez PKW nieprawidłowości, trudno było uznać za bagatelne.