Sąd Najwyższy, postanowieniem z 13 grudnia 2022 r., orzekając w Izbie Cywilnej, rozpoznawał w ramach tzw. przedsądu skargę kasacyjną, w której skarżący powołał się na nieważność postępowania wynikającą z niewłaściwego jego zdaniem obsadzenia sądu orzekającego zarówno w pierwszej jak i w drugiej instancji. Sąd rozpoznawał bowiem sprawę w składach sędziów powołanych na skutek rekomendacji udzielonej przez KRS ukształtowaną w trybie ustawy z 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw. Zdaniem skarżącego, w takim wypadku zachodziła sprzeczność składu sądu z przepisami prawa w rozumieniu art. 379 pkt 4 k.p.c.
Sąd Najwyższy nie podzielił tej argumentacji. Podniósł m.in., że tryb powołania na urząd sędziego w drodze rekomendacji przez organ o składzie ukształtowanym na zasadach uregulowanych w ustawie nowelizującej z 8 grudnia 2017 r. może wzbudzać uzasadnione podejrzenia co do bezstronności osoby powołanej na taki urząd. Jednakże de lege lata zarzut dotyczący bezstronności sędziego może zostać postawiony jedynie w oparciu o skonkretyzowane okoliczności wskazujące na zagrożenie występowaniem bezstronności w danym, konkretnym przypadku. Nie jest wystarczające odniesienie się jedynie do trybu powołania tej osoby przez aktualnie działającą w Polsce Krajową Radę Sądownictwa.
Dla uzasadnienia tego poglądu Sąd Najwyższy przypomniał m.in., że z wyroku TSUE z 6 października 2021 r. w sprawie C 487/19 wynika, iż wątpliwości co do powołania sędziego winny być oceniane poprzez pryzmat całokształtu warunków i okoliczności, w jakich został przeprowadzony proces powołania sędziego, z czego powinno wynikać, że owo powołanie nastąpiło z rażącym naruszeniem podstawowych norm stanowiących integralną część ustroju i funkcjonowania rozpatrywanego systemu sądownictwa oraz że zagrożona jest prawidłowość skutku, do którego doprowadził wspomniany proces, przez co w przekonaniu jednostek mogły powstać uzasadnione wątpliwości co do niezawisłości i bezstronności sędziego, wobec czego decyzji procesowych danego sędziego nie można uznać za wydane przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony uprzednio na mocy ustawy w rozumieniu art. 19 ust. 1 TUE, a oceny takiej winien dokonać sąd krajowy.
Jeżeli chodzi o dokonanie oceny, czy powołanie sędziego nastąpiło z rażącym naruszeniem podstawowych norm stanowiących integralną część ustroju i funkcjonowania polskiego systemu sądownictwa, Sąd Najwyższy, powołując się m.in. na orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, wskazał, że nie sposób, na gruncie prawa polskiego, obronić twierdzenia o jakiejś wadzie ustrojowej modelu powoływania sędziów-członków KRS ukształtowanego na podstawie ustawy nowelizującej z 8 grudnia 2017 r. Respektując obowiązujące w Polsce normy konstytucyjne nie można ignorować orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, w tym w kwestii oceny, czy powołanie sędziego nastąpiło z rażącym naruszeniem podstawowych norm stanowiących integralną część ustroju i funkcjonowania polskiego systemu sądownictwa. Skoro zdaniem Trybunału Konstytucyjnego aktualny model ukształtowania KRS odpowiada wymogom konstytucyjnym, to w wymiarze normatywnym inne stanowisko co do okoliczności podlegających ocenie w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego musi zostać uznane za rażąco sprzeczne z obowiązującym w Polsce porządkiem prawnym.
Sąd Najwyższy zauważył przy tym, iż problem powołań sędziowskich z rażącym naruszeniem podstawowych norm stanowiących integralną część ustroju i funkcjonowania polskiego systemu sądownictwa dotyczyć może powołań z udziałem Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej stosownie do przepisów obowiązujących przed wejściem w życie ustawy nowelizującej z 8 grudnia 2017 r. W tym zakresie Sąd Najwyższy przypomniał, iż w wyroku z 20 czerwca 2017 r., sygn. K 5/17, Trybunał Konstytucyjny uznał, że kadencja członków KRS wybieranych spośród sędziów, która ma charakter indywidualny, tak jak to było pod rządami ustawy przed jej nowelizacją, jest niezgodna z art. 187 ust. 3 Konstytucji RP. W wyroku z 29 listopada 2007 r., sygn. SK 43/06, Trybunał Konstytucyjny uznał także, że funkcjonująca w poprzednim stanie prawnym kompetencja KRS do ustalania kryteriów oceny kandydatów na sędziów jest niezgodna z art. 60 Konstytucji RP. W wyroku z 27 maja 2008 r., sygn. SK 57/06, Trybunał Konstytucyjny uznał za niekonstytucyjne (sprzeczne z art. 45 ust. 1 i z art. 77 ust. 2 w zw. z art. 60 Konstytucji RP) rozwiązanie ustawy o KRS nieprzewidujące możliwości odwołania się skarżącego od rozstrzygnięcia KRS. Z kolei w wyroku z 19 listopada 2009 r., sygn. K 62/07, Trybunał Konstytucyjny uznał, że uregulowanie trybu i działania KRS oraz postępowania przed KRS w rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (a więc akcie rangi podustawowej w systemie źródeł prawa), właśnie ze względu na wprowadzenie aktem niższego rzędu rozwiązań prawodawczych dotyczących spraw, które zgodnie z Konstytucją zastrzeżone są wyłącznie dla materii ustawowej za niezgodne z art. 187 ust. 4 w zw. z art. 2 Konstytucji RP. O ile są więc w systemie prawa polskiego podstawy do tego by systemowo kwestionować prawidłowość powołań sędziowskich, w tym powołań sędziowskich w Sądzie Najwyższym, to dotyczy to jednak okresu sprzed wejścia w życie ustawy nowelizującej z 8 grudnia 2017 r., a nie po jej wejściu w życie.
Z kolei w kontekście oceny przekonania jednostek w zakresie wątpliwości co do niezawisłości i bezstronności sędziów powołanych z udziałem KRS ukształtowanej w trybie ustawy nowelizującej Sąd Najwyższy wskazał m.in., że w aktualnym stanie prawnym strona postępowania może złożyć wniosek o zbadanie czy w danym wypadku jej sprawa rozstrzygana jest przez niezawisły i bezstronny sąd. Praktyka stosowania nowych przepisów od wejścia ustawy w życie pokazała, iż problem oceny w Polsce powołań sędziów w kontekście wpływu ewentualnej wadliwości procesu powołania z udziałem KRS na ocenę stron postępowań co do wątpliwości w zakresie niezawisłości i bezstronności sędziego jest problemem wydumanym, nieistniejącym systemowo. Dla uzasadnienia tego poglądu wskazał przykładowo, iż w Izbie Cywilnej Sądu Najwyższego, a zatem w Izbie która notuje największy wpływ spraw do rozpoznania przez ten Sąd, na 5793 sprawy czekające na rozpoznanie, wpłynęło 14 wniosków o zbadanie niezawisłości i bezstronności sędziego w związku z jego powołaniem (dane dotyczą okresu do końca listopada 2022 r.), w tym dotyczących sędziów powołanych na stanowisko SSN przed wejściem w życie ustawy nowelizującej (a zatem wnioski te wpłynęły w ok. 0,2 % wszystkich spraw).
M.in. z powyższych względów Sąd Najwyższy nie podzielił argumentów skarżącego.
Postanowienie SN z dnia 13 grudnia 2022 r. z uzasadnieniem (sygn. akt I CSK 3738/22)