Wyrokiem z 19 października 2023 r. Sąd Najwyższy uwzględnił skargę kasacyjną pozwanej spółki (wydawcy prasowego) od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie w sprawie z powództwa osoby fizycznej o ochronę dóbr osobistych. Na skutek wyroku Sądu pierwszej instancji, zmienionego wyrokiem Sądu Apelacyjnego, pozwana zobowiązana była do zapłacenia powódce 150 000 zł tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, do usunięcia z prowadzonej strony internetowej przeszło czterdziestu artykułów prasowych i zamieszczenia w ich miejsce opisanego w wyroku oświadczenia (przeprosin), a także do publikowania wskazanych w wyroku oświadczeń (przeprosin) przez 30 kolejnych dni na pierwszej stronie wydawanej przez siebie gazety oraz na wspomnianej stronie internetowej (odpowiednio: na 25% pierwszej strony publikacji oraz obszaru wyświetlania strony internetowej).
W sprawie ustalono, że w wydawanej przez pozwaną gazecie (oraz na jej stronie internetowej) ukazało się 45 publikacji dotyczących życia prywatnego i rodzinnego powódki. Artykuły te zawierały nieprawdziwe i przeinaczone informacje, zgodnie z którymi miała ona dopuścić się bliżej opisanego przestępstwa. Publikacje były utrzymane w sarkastycznym tonie, miały negatywny i drwiący wydźwięk.
Rozpoznając skargę kasacyjną pozwanej, Sąd Najwyższy podzielił ocenę Sądu Apelacyjnego, że skarżąca naruszyła dobra osobiste powódki. Sporne publikacje były nierzetelne, a ponadto nie ograniczały się do przedstawiania informacji o okolicznościach czynu, którego rzekomo dopuściła się powódka, lecz miały prześmiewczy ton, natomiast ich stylistyka i używane w nich sformułowania celowo operowały przesadą – z efektem w postaci poniżenia powódki w oczach opinii publicznej. Żadne doniosłe względy nie przemawiały przy tym za wyłączeniem bezprawności działania naruszającego prywatność powódki; nawet bowiem gdyby czynione pod jej adresem zarzuty okazały się prawdziwe, to pospolity i względnie błahy charakter zarzucanego czynu nie usprawiedliwiałby tezy o tym, że ujawnienie opisywanych informacji było uzasadnione względem na interes społeczny.
Sąd Najwyższy uznał jednak zarazem, że zakres przyznanej powódce ochrony niemajątkowej był zbyt szeroki. Wprawdzie skarżąca nie zakwestionowała sposobu zastosowania w sprawie art. 24 § 1 zd. 2 k.c., przez co treść i forma oświadczeń, które nakazano jej złożyć, nie mogła podlegać badaniu przez pryzmat przywołanego w tym przepisie kryterium „odpowiedniości”, jednak – w kontekście oceny parametrów przeprosin – za uzasadniony uznano zarzut naruszenia art. 54 Konstytucji. Sąd Najwyższy wskazał, że regulacja ta nie jest źródłem normy wprost kształtującej stosunki cywilnoprawne między stronami sporu (w płaszczyźnie horyzontalnej), natomiast wynika z niej norma prawa ustrojowego skierowana (w płaszczyźnie wertykalnej) do wszystkich organów władzy publicznej, w tym sądów. Norma ta zakazuje wprowadzania cenzury prewencyjnej, przy czym wspomniany zakaz obejmuje nie tylko cenzurę prewencyjną sensu stricto, lecz także środki względem niej równoważne, mogące prowadzić do wywołania tzw. efektu mrożącego.
W sprawach o ochronę dóbr osobistych norma wywodzona z art. 54 ust. 2 zd. 1 Konstytucji uzasadnia kwalifikację zastosowanych środków ochrony jako nieodpowiednich (nadmiernych), jeśli ingerencja sądu może wywołać obawy wydawców przed publikowaniem określonych treści, a w związku z tym – postawę unikania w działalności prasowej pewnych tematów z uwagi na ryzyko rujnujących skutków wykonywania orzeczeń sądowych. W konsekwencji oceniono, że określone przez Sąd Apelacyjny parametry oświadczenia o przeproszeniu (jego powierzchni i częstotliwości powtarzania) są nie do pogodzenia z wolnością słowa i wolnością prasy oraz z zakazem cenzury prewencyjnej, co uzasadniało uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
Wyrok SN z dnia 19 października 2023 r. z uzasadnieniem (sygn. akt II CSKP 13/22)