W dniu 4 czerwca 2024 r. Sąd Najwyższy w składzie powiększonym w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych podjął uchwałę o treści:
„Okręgowa komisja wyborcza nie jest uprawniona do uchylenia lub zmiany podjętej przez siebie uchwały, o której mowa w art. 215 § 3-5, art. 216 § 2 i art. 217 § 2 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (tekst jedn. Dz.U. 2023, poz. 2408 ze zm.)".
Zapadła w sprawie I NZP 9/23 uchwała składu powiększonego Sądu Najwyższego dotyczyła zagadnienia prawnego odnoszącego się do kwestii dopuszczalności konwalidacji przez okręgowe komisje wyborcze swoich pierwotnych uchwał. Zagadnienie to zostało przedstawione do rozstrzygnięcia przez Sąd Najwyższy przez Prezesa Sądu Najwyższego kierującego pracą Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych i wyłoniło się przy rozpoznawaniu przez Sąd Najwyższy odwołań od uchwał wydanych przez okręgowe komisje wyborcze w przedmiocie odmowy rejestracji kandydatów w ostatnich wyborach parlamentarnych.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego na tym tle zarysowały się dwa przeciwstawne stanowiska: z jednej strony przyznające okręgowej komisji wyborczej prawo podjęcia uchwały uchylającej swoje pierwotne błędne postanowienie wyrażone w formie uchwały, z drugiej strony kwestionujące umocowanie tego organu wyborczego do uchylania wydanych przez siebie uprzednio uchwał.
Rozbieżne poglądy w odniesieniu do przedmiotowego problemu prawnego prezentowali również Prokurator Generalny i Państwowa Komisja Wyborcza. Pierwszy z wymienionych podmiotów opowiadał się za niedopuszczalnością możliwości uchylenia przez okręgowe komisje wyborcze swoich pierwotnych uchwał. Państwowa Komisja Wyborcza natomiast wyrażała pogląd przeciwny.
Podejmując uchwałę, Sąd Najwyższy podkreślił, że obowiązujące przepisy Kodeksu wyborczego, które określają zadania i kompetencje okręgowej komisji wyborczej, ujęte zostały w sposób kompleksowy i wyczerpujący. Żaden przepis Kodeksu wyborczego nie nadaje przy tym okręgowym komisjom wyborczym uprawnienia do uchylania własnych uchwał z pominięciem trybu odwoławczego do Państwowej Komisji Wyborczej.
Sąd Najwyższy podniósł zarazem, że w myśl zasady legalizmu każdy organ władzy publicznej, w tym również okręgowa komisja wyborcza, jest obowiązany do działania na podstawie wyraźnej normy kompetencyjnej i w granicach prawa. Naczelne zasady porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej wyłączają możliwość domniemania kompetencji organów władzy publicznej, natomiast zaakceptowanie kompetencji okręgowej komisji wyborczej do uchylania własnych uchwał nie znajduje oparcia w obowiązujących przepisach prawa.
Według Sądu Najwyższego, uprawnienia okręgowej komisji wyborczej w zakresie uchylenia lub zmiany podjętej przez siebie uchwały nie można również poszukiwać w drodze analogii w regulacjach innych gałęzi prawa.
Konkludując, Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że przyjęcie założenia, że okręgowa komisja wyborcza posiada kompetencję w zakresie uchylenia lub zmiany podjętej przez siebie uchwały i jest to niezbędne w polskim systemie wyborczym, wiązałoby się z koniecznością równoczesnego określenia ewentualnego trybu, w jakim ten organ wyborczy mógłby dokonywać uchylenia lub zmiany podjętej przez siebie uchwały, a także zrekonstruowania całej procedury odwoławczej z tym związanej. To zaś wykracza poza granice twórczej wykładni sądowej i może być dokonane jedynie w wyniku interwencji ze strony ustawodawcy.
Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2024 r.