Sąd Najwyższy w składzie siedmioosobowym w dniu 27 kwietnia 2016 r. rozpoznawał połączone sprawy:
1) z wniosku Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego z dnia 1 lutego 2016 r., BSA III-4110-1/16 o rozstrzygnięcie występującej w orzecznictwie Sądu Najwyższego rozbieżności w wykładni prawa: „Czy przesłanka "rozwiązania przez nauczyciela stosunku pracy", o której mowa w art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz. U. Nr 97, poz. 800 ze zm.) jest spełniona w przypadku, gdy umowa o pracę rozwiązuje się z upływem czasu, na który została zawarta (art. 30 § 1 pkt 4 k.p.)?” (sprawa III PZP 1/16) oraz
2) z zainicjowanej pytaniem prawnym zwykłego składu Sądu Najwyższego, które zostało przedstawione postanowieniem z dnia 8 marca 2016 r. w sprawie III UK 101/15: "Czy prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego przysługuje także w razie rozwiązania umowy o pracę na czas określony z upływem czasu, na jaki została zawarta (art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, Dz. U. Nr 97, poz. 800 ze zm.)?"(sprawa III UZP 3/16).
Po wspólnym rozpoznaniu obu połączonych spraw Sąd Najwyższy w składzie powiększonym podjął uchwałę następującej treści:
„Warunek rozwiązania stosunku pracy wymagany do nabycia nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego (art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, Dz.U. Nr 97, poz. 800 ze zm.) jest spełniony w przypadku, gdy umowa o pracę rozwiązuje się z upływem czasu, na który była zawarta”.
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego zadecydował o przedstawieniu siedmioosobowemu składowi Sądu Najwyższego wniosku zawierającego ww. pytanie prawne po stwierdzeniu istniejącej w orzecznictwie tego Sądu rozbieżności w wykładni art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych. Zgodnie z tym przepisem świadczenie kompensacyjne przysługuje nauczycielom, którzy - poza wymaganiami w zakresie osiągnięcia stosownego wieku „przedemerytalnego” i legitymowania się 30-letnim stażem emerytalnym, w tym 20-letnim stażem pedagogicznym w wymiarze co najmniej połowy etatu - „rozwiązali stosunek pracy”. Przedmiotowa rozbieżność ujawniła się na przykładzie dwóch wyroków, jakie zapadły w 2013 r. w związku z rozpatrywaniem skarg kasacyjnych w sprawach o prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. W pierwszym z tych wyroków (z dnia 10 kwietnia 2013 r., w sprawie II UK 205/12) Sąd Najwyższy stwierdził, że art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych obejmuje sytuacje, gdy nauczyciel składa oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę lub wniosek o rozwiązanie tej umowy na mocy porozumienia stron i dlatego rozwiązanie umowy o pracę na czas określony, które następuje z upływem umówionego terminu, nie jest „rozwiązaniem stosunku pracy przez nauczyciela”, czego wymaga omawiany przepis. Stanowisko przeciwne Sąd Najwyższy zaprezentował w wyroku z dnia 11 grudnia 2013 r. w sprawie III UK 9/13, przyjmując, że rozwiązanie stosunku pracy przez nauczyciela ma miejsce nie tylko wówczas, gdy jest poprzedzone złożeniem przez niego jednostronnego oświadczenia woli (o wypowiedzeniu stosunku pracy lub rozwiązaniu tego stosunku bez wypowiedzenia), ale we wszystkich sytuacjach, gdy takie oświadczenie jest „częścią składową dwustronnej czynności prawnej” prowadzącej do rozwiązania tego stosunku. Skoro oświadczenie woli nauczyciela (o nawiązaniu stosunku pracy na czas określony) jest nieodzownym elementem czynności rozwiązującej stosunek pracy w przyszłości (z upływem czasu, na który umowa została zawarta), to można stwierdzić, że nauczyciel bierze aktywny udział w rozwiązaniu stosunku pracy.
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego we wniosku o rozstrzygnięcie powyższych wątpliwości przychylił się do drugiego z zaprezentowanych wyżej stanowisk.
Ujawniona we wniosku Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego rozbieżność orzecznicza w zakresie wykładni art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, stanowiła także podstawę faktyczną, w oparciu o którą zwykły skład Sądu Najwyższego orzekający w sprawie III UK 101/15 przedstawił pytanie prawne składowi powiększonemu.
Siedmioosobowy skład Sądu Najwyższego w podjętej dziś uchwale uznał, że warunek „rozwiązania stosunku pracy”, o którym mowa w art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy o nauczycielskich świadczeniach jest spełniony również w sytuacji, w której terminowa umowa o pracę zawarta między nauczycielem, a placówką oświatową, ulega rozwiązaniu z upływem czasu, na który była zawarta (a więc gdy nauczyciel nie składa oświadczenia o rozwiązaniu tej umowy za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia).
Konsekwencją stanowiska przyjętego w dzisiejszej uchwale jest stwierdzenie, że jeśli nauczyciel legitymuje się odpowiednim wiekiem i stażem pracy, to może ubiegać się o przyznanie mu nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, nawet gdy jego ostatni stosunek pracy, bezpośrednio poprzedzający złożenie wniosku o świadczenie kompensacyjne, rozwiązał się z upływem czasu, na który został nawiązany.