W dniu 16 marca br. Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej zagadnienia prawnego w sprawie o sygn. III CZP 82/16, podjął uchwałę następującej treści:
W razie wniesienia przez stronę zastępowaną przez radcę prawnego (adwokata, rzecznika patentowego) skargi kasacyjnej, od której – stosownie do wskazanej wartości przedmiotu zaskarżenia – pobiera się opłatę stałą lub stosunkową, sąd drugiej instancji, po doręczeniu postanowienia oddalającego w całości lub w części wniosek o zwolnienie skarżącego od kosztów sądowych oraz bezskutecznym upływie terminu przewidzianego w art. 112 ust. 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (jedn. tekst: Dz.U. z 2016 r., poz. 623), odrzuca skargę kasacyjną na podstawie art. 398[6] § 2 k.p.c.
Sąd nadał uchwale moc zasady prawnej.
Powyższa uchwała została podjęta w odpowiedzi na pytanie prawne przedstawione przez Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 7 lipca 2016 r., III CZ 30/16, do rozstrzygnięcia składowi powiększonemu Sądu Najwyższego:
„Czy art. 112 ust. 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (jedn. tekst: Dz.U. z 2016 r., poz. 623) uchyla obowiązek wezwania do uiszczenia w terminie tygodniowym opłaty w wysokości stałej lub stosunkowej, obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia od nieopłaconej skargi kasacyjnej pod rygorem jej odrzucenia (art. 398[6] § 2 w związku z art. 130 § 1 k.p.c.), wniesionej przez radcę prawnego w razie doręczenia stronie postanowienia sądu drugiej instancji oddalającego jej wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych?”
Sąd Najwyższy uznał, że uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2010 r., II UZP 4/10 (OSNP 2011, nr 3-4, poz. 38), której nadano moc zasady prawnej nie stanowi formalnej przeszkody; uchwała dotyczy innej materii, a jej teza brzmi: Nieopłacona skarga kasacyjna złożona przez adwokata lub radcę prawnego po wejściu w życie ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. Nr 234, poz. 1571, podlega odrzuceniu w razie niewykonania zarządzenia wzywającego do opłacenia skargi (art. 398[6] § 2 k.p.c. w związku z art. 130 § 1 k.p.c.).
Sąd Najwyższy stwierdził, że rygoryzm wcześniej obowiązującego przepisu art. 130[2] § 3 k.p.c. nie wzbudził wątpliwości i nie został zakwestionowany przez Trybunał Konstytucyjny. Rozwiązanie przyjęte w tym przepisie mogło być uznane za zbyt surowe, gdyż strona nie miała żadnej informacji o stanie sprawy; sąd odrzucał bez wezwania o uiszczenie opłaty pismo (środki odwoławcze lub środki zaskarżenia) wniesione przez zawodowego pełnomocnika podlegające opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej. Podczas gdy, zgodnie z art. 112 u.k.s.c., tygodniowy termin do opłacenia pisma biegnie od dnia doręczenia stronie postanowienia oddalającego wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych.
Sąd Najwyższy wskazał też na orzecznictwo SN dotyczące tej problematyki.
Przypomniał także cel nowelizacji przepisu art. 112 ust. 3 u.k.s.c., którym było całościowe uregulowanie problematyki kosztów sądowych.
Podkreślił, że zasada prawna nie będzie miała zastosowania, gdy strona sam składa np. apelację i na podstawie art. 130 § 1 k.p.c. będzie wezwana do uiszczenia należnej opłaty.