W dniu 12 maja br. Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej zagadnienia prawnego w sprawie o sygn. III CZP 5/17, podjął uchwałę następującej treści:
Roszczenie osób fizycznych, wspólników spółki cywilnej, którzy na nieruchomości wchodzącej w skład ich majątku wspólnego prowadzą hotel, o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z tej nieruchomości w związku z przebiegiem przez nią gazociągu należącego do przedsiębiorcy przesyłowego przedawnia się w terminie trzech lat.
Powyższa uchwała została podjęta w odpowiedzi na pytanie prawne przedstawione przez Sąd Okręgowy w P.:
„Czy roszczenie wspólników spółki cywilnej będących osobami fizycznymi, którzy na nieruchomości wchodzącej w skład ich majątku wspólnego prowadzą hotel, o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z tej nieruchomości w związku z przebiegiem przez nią gazociągu należącego do przedsiębiorcy przesyłowego, przedawnia się w terminie 3 czy 10 lat?”
Zdaniem Sądu Okręgowego zadającego pytanie prawne, przedstawiony do rozstrzygnięcia problem sprowadzał się do udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości w zakresie służebności przesyłu jest roszczeniem związanym z działalnością gospodarczą spółki cywilnej, której przedmiotem działalności gospodarczej są usługi hotelarskie. Sąd drugiej instancji podkreślił, że podobnym problemem zajmował się już Sąd Najwyższy w odniesieniu do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i stwierdził, iż roszczenie przedsiębiorcy, który jest spółką z ograniczoną odpowiedzialnością, o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z jego nieruchomości przez inny podmiot przedawnia się w terminie lat trzech.
Sąd Najwyższy stwierdził, że decydujące znaczenie w pierwszej kolejnością miała wykładnia
art. 118 k.c. i potrzeba odpowiedzi co to jest działalność gospodarcza w rozumieniu tego przepisu i czy ta działalność gospodarcza ma związek z dochodzonym roszczeniem w rozumieniu art. 118 k.c. W judykaturze i doktrynie przeważa pogląd, że ustalenie zakresu działalności gospodarczej musi się odbyć na gruncie art. 118 k.c., że nie można przenosić tej definicji z innych ustaw.
Prowadzenie hotelu na nieruchomości stanowiącej współwłasność łączną jest działalnością gospodarczą. Tego typu działalność ma charakter stały, jest podporządkowana regułom opłacalności i zysku, jest prowadzona na własny rachunek, polega na uczestniczeniu w obrocie gospodarczym, czyli odpowiada tym przesłankom, które zostały wyrażone w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 1991 r., III CZP 40/91 (OSNC 1992, nr 2, poz. 17).
Sąd Najwyższy podkreślił, że problemem było ustalenie związku dochodzonego roszczenia z prowadzoną działalnością gospodarczą wspólników. Już w uchwale z dnia 11 czerwca 1992 r., III CZP 64/92 (OSNC 1992, nr 12, poz. 225) Sąd Najwyższy wytyczył drogę innym orzeczeniom o jaki tu związek chodzi (co prawda na gruncie postępowania cywilnego, niemniej ma to znaczenie)- związek funkcjonalny.
W wyroku z 12 marca 2004 r., II CK 53/03 (nie publ.) stwierdzono, że chodzi o każdą aktywność nie tylko związana z czynnością prawną tego podmiotu. Kontynuacją była uchwała z dnia 16 września 2010 r., III CZP 44/10 (OSNC-ZD 2011, nr 1, poz. 19) dotycząca spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i późniejsze orzeczenia (np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2011 r., II CSK 80/11, nie publ.). W tym orzeczeniu Sąd Najwyższy stwierdził, że dla kwalifikacji roszczenia, jako związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej w rozumieniu art. 118 k.c., nie ma znaczenia prawny charakter leżącego u jego podstaw zdarzenia – może ono być czynnością prawną, czynem niedozwolonym lub jakimkolwiek innym zdarzeniem, nie wyłączając bezpodstawnego wzbogacenia czy korzystania z cudzej rzeczy bez podstawy prawnej – lecz jego związek z działalnością gospodarczą.
W niniejszej sprawie związek funkcjonalny istnieje, bo niewątpliwie działalność gospodarcza powodów wspólników spółki cywilnej doznaje pewnego ograniczenia na skutek istnienie tego gazociągu, który zajmuje sporą powierzchnię (208 metrów długości przy niewielkiej działce). Ogranicza to powodów w prowadzonej przez nich działalności gospodarczej chociażby z punktu widzenia możliwości wykorzystania tego terenu do rozbudowy hotelu czy możności jej pełnego wykorzystania dla celów np. parkingowych. Powodowie muszą więc tolerować ten stan rzeczy ograniczający korzystanie z nieruchomości w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej nieruchomości wspólnej w pełnym zakresie.
Na zakończenie Sąd Najwyższy przypomniał, że celem przepisów o przedawnieniu jest szybsze dochodzenie roszczeń, co sprzyja stabilizacji i pewności prowadzenia działalności gospodarczej.