W dniu 26 lipca br. Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej zagadnienia prawnego w sprawie o sygn. III CZP 30/17, podjął uchwałę następującej treści:
Prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiony w ruch za pomocą sił przyrody nie odpowiada za szkodę wyrządzoną przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu, jeżeli istnieją podstawy do przyjęcia, że szkoda nastąpiła z wyłącznej winy osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności, choćby osoba ta nie została zidentyfikowana (art. 435 k.c.).
Powyższa uchwała została podjęta w odpowiedzi na pytanie prawne przedstawione przez Sąd Okręgowy w Warszawie postanowieniem z dnia 15 lutego 2017 r., sygn. akt XXIII Ga 1967/16:
"Czy prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody (pary, gazu, elektryczności, paliw płynnych itp.) ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu wyrządzoną komukolwiek przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu w rozumieniu art. 435 § 1 k.c., w sytuacji gdy szkoda nastąpiła z wyłącznej winy osoby trzeciej, za którą nie ponosi on odpowiedzialności i która nie została zidentyfikowana?"
W niniejszej sprawie do uszkodzenia szynobusu doszło wskutek najechania na tory, które zostały zniszczone przez nieznanych sprawców podczas próby kradzieży. W związku z tym, że sprawcy szkody nie zostali zindywidualizowani, powstało zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości co do tego, czy pozwany w tych okolicznościach może uwolnić się od odpowiedzialności.
Sąd Najwyższy uznał, że szkoda tego rodzaju jest związana z ruchem tego przedsiębiorstwa (przyjmując elastyczne rozumienie tego pojęcia, niekoniecznie związane z przemieszczaniem się w przestrzeni). W tej sprawie ruchem jest udostępnienie i utrzymywanie dostępności określonemu podmiotowi odcinka linii kolejowych.
Sąd Najwyższy wskazał też, że odpowiedzialność na zasadzie ryzyka jest bardzo surowa i nie można jej poszerzać poprzez zawężenie okoliczności, dzięki którym przedsiębiorca może być zwolniony od odpowiedzialności (zawężenie przesłanki egzoneracyjnej). Zapewnił, że takie stanowisko nie uniemożliwi, czy też nie utrudni realizacji roszczeń odszkodowawczych, gdyż sytuacja, gdy sprawcą szkody jest osoba niezidentyfikowana zawsze jest trudna. Sam fakt, że powstała na tle ruchu przedsiębiorstwa nie oznacza, że można przedsiębiorcę obciążać odpowiedzialnością.