W dniu 28 listopada br. Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów po rozpoznaniu w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zagadnienia prawnego w sprawie o sygn. III UZP 5/19, podjął uchwałę następującej treści:
Przepis art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2018 r., poz. 1270 ze zm.) ma zastosowanie do urodzonej w 1952 r. ubezpieczonej, która od 2008 r. pobierała wcześniejszą emeryturę, warunki uprawniające do przyznania emerytury z powszechnego wieku emerytalnego spełniła w 2012 r., a wniosek o przyznanie jej prawa do emerytury z powszechnego wieku emerytalnego złożyła w 2016 r.
Powyższa uchwała została podjęta w odpowiedzi na pytanie prawne przedstawione przez Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 11 kwietnia 2019 r., sygn. akt I UK 37/18, do rozstrzygnięcia składowi powiększonemu tego Sądu:
„Czy przepis art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2018 r., poz. 1270 ze zm.) ma zastosowanie do urodzonej w 1952 r. ubezpieczonej, która od 2008 r. pobierała wcześniejszą emeryturę, warunki uprawniające do przyznania emerytury z powszechnego wieku emerytalnego spełniła w 2012 r., a wniosek o przyznanie jej prawa do emerytury z powszechnego wieku emerytalnego złożyła w 2016 r.?”
W ustnych motywach rozstrzygnięcia Sąd Najwyższy wskazał, że zasady ustalania wysokości emerytury, obowiązujące wszystkich ubezpieczonych, wchodzą w zakres praw nabytych podlegających ochronie konstytucyjnej.
W ocenie Sądu Najwyższego, ingerencja ustawodawcy w prawa podmiotowe uprzednio nabyte przez niektóre grupy ubezpieczonych, a więc również w prawo do pobierania emerytury w określonej wysokości, dokonywana na niekorzyść tych osób, jest usprawiedliwiona, o ile za takim rozwiązaniem przemawia wzgląd na ochronę innych wartości konstytucyjnych, np. zasady sprawiedliwości społecznej (solidaryzmu społecznego). Warunkiem uruchomienia tak rozumianej ingerencji, przy zachowaniu standardów konstytucyjnych, jest jednak wdrożenie przez prawodawcę niezbędnych mechanizmów, dzięki którym jednostka będzie miała zapewnioną realną możliwość dostosowania się do nowej sytuacji prawnej. Takiemu wymaganiu czyni zadość np. zastosowanie odpowiednio długiego okresu vacatio legis.
W ocenie Sądu Najwyższego, ustawodawca dokonujący w maju 2012 r. nowelizacji art. 25 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, polegającej m.in. na uzupełnieniu dotychczasowego brzmienia tego artykułu o dodatkowy ustęp 1b, wywiązał się z powyższego obowiązku, skoro znowelizowane przepisy weszły w życie dopiero w dniu 1 stycznia 2013 r., a więc po upływie przeszło 6 miesięcy od daty ogłoszenia ustawy zmieniającej dotychczasowe brzmienie art. 25 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W konsekwencji trzeba przyjąć, że ubezpieczone będące kobietami urodzonymi w roku 1952 dysponowały odpowiednio długim przedziałem czasu, w trakcie którego mogły dokonać analizy swojej sytuacji prawnej w kontekście zmian normatywnych art. 25 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Pogląd prawny wyrażony w uchwale składu powiększonego Sądu Najwyższego oznacza więc, że jeśli ubezpieczona, urodzona w roku 1952, pobrała tzw. emeryturę częściową lub emeryturę "wcześniejszą" (z tej racji, że spełniła warunki ustawowe uprawniające ją do uzyskania prawa do takich świadczeń), po czym - w następstwie osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, wynoszącego 60 lat - złożyła wniosek o "normalną" emeryturę, to organ rentowy dokonując obliczenia tej osobie "nowej" emerytury, pomniejszy podstawę obliczenia wnioskowanego przez nią świadczenia o kwoty brutto wszystkich emerytur częściowych (albo emerytur "wcześniejszych"), jakie ubezpieczona pobrała w okresie poprzedzającym złożenie wniosku o "normalną" emeryturę.