W dniu 25 czerwca 2020 r. Sąd Najwyższy orzekając w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych wydał wyrok w sprawie odwołania od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa z dnia 10 grudnia 2019 r. przedstawiającej kandydata do powołania na stanowisko sędziego SN w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (sygn. akt I NO 37/20).
Sąd Najwyższy odrzucił odwołanie co do punktu pierwszego zaskarżonej uchwały, zawierającego przedstawienie Prezydentowi RP kandydata na jedno z czterech stanowisk SSN w Izbie pracy i Ubezpieczeń Społecznych oraz oddalił odwołanie co do punktu drugiego uchwały o nieprzedstawieniu wniosku o powołanie Skarżącej do pełnienia tego urzędu.
Sąd Najwyższy uznał odwołanie za dopuszczalne, mimo, że art. 44 ust. 1 zd. 2 ustawy o KRS (u.KRS) wyłącza możliwość składania odwołań od uchwał KRS przedstawiających do powołania kandydatów na sędziów SN. Skład orzekający wskazał, że Trybunał Konstytucyjny w wyroku SK 57/06 wyraźnie stwierdził, że całkowite wyłączenie możliwości odwołania się od uchwały KRS przez osobę nieprzedstawioną do powołania jest sprzeczne z art. 60 i art. 45 ust. 1 w związku z art. 77 ust. 2 Konstytucji RP. Jednocześnie Sąd Najwyższy podkreślił, że norma wyrażona w zdaniu drugim art. 44 ust. 1 u.KRS pozostaje w mocy w odniesieniu do osoby przedstawionej do powołania na stanowisko sędziego SN. Prezydent RP mógł zatem powołać osobę wskazaną w uchwale na stanowisko SSN i od tej chwili sytuacja prawna takiej osoby nie była kształtowana przez treść uchwały KRS, ale art. 180 Konstytucji RP, wyrażający m.in. zasadę nieusuwalności sędziego.
Odnosząc się do zakresu zaskarżenia uchwały Sąd Najwyższy wskazał, że nawet przed powołaniem osoby przedstawionej, skarżąca nie mogła kwestionować uchwały w zakresie, w jakim przedstawiła ona kandydata na jedno z czterech stanowisk SSN, bowiem pozostały jeszcze trzy wolne stanowiska. Interes skarżącej mógł być zatem skutecznie zrealizowany bez potrzeby kwestionowania osoby przedstawionej do powołania w punkcie pierwszym uchwały KRS. Z tego względu odwołanie podlegało odrzuceniu w zakresie, w jakim dotyczyło pierwszego punktu uchwały KRS.
Sąd Najwyższy zastrzegł, że na podstawie wykładni art. 47 Karty Praw Podstawowych UE dokonanej przez TSUE w wyroku z 19 listopada 2019 r. w połączonych sprawach C-585/18, C-624/18 i C-325/18, której sposób zastosowania do rozpatrywania odwołań od uchwał KRS określił Sąd Najwyższy w uchwale z 8 stycznia 2020 I NOZP 3/19, w związku z konstytucyjną zasadą pierwszeństwa prawa europejskiego, zaskarżenie mogłoby objąć również punkt pierwszy uchwały KRS, gdyby Skarżąca poniosła zarzut braku niezależności KRS przy podejmowaniu zaskarżonej uchwały i jego wpływu na treść tej uchwały. Z tego względu rozstrzygnięcie o oddaleniu odwołania w odniesieniu do pkt II uchwały KRS poprzedziła szczegółowa analiza zarzutów Skarżącej, w tym zarzutu braku niezależności Rady oraz sugerowanego naruszenia standardu niezawisłości sędziów powoływanych w procedurze realizowanej przez ten organ.
Sąd Najwyższy wskazał, że w świetle wyroku TSUE i uchwały Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 2020 r., I NOZP 3/19, badanie czy KRS jest organem niezależnym musi – po pierwsze – uwzględniać wszystkie okoliczności (faktyczne i prawne) dotyczące modelu powoływania KRS oraz okoliczności, w jakich ukształtowano skład tego organu. Po drugie, powinno odnosić się do konkretnego przypadku realizowania przez KRS jej konstytucyjnych zadań. Po trzecie, musi wynikać z oceny dokonywanej samodzielnie i w sposób niezawisły przez sąd badający konkretną sprawę zainicjowaną odwołaniem od uchwały KRS. Dopuszczalność badania czy KRS jest organem niezależnym uzależniona jest od właściwego sformułowania zarzutu. Odwołujący się musi wykazać, że w konkretnym postępowaniu miały miejsce przypadki bezpośredniego lub pośredniego oddziaływania na sposób podejmowania decyzji przez KRS. Badając te okoliczności sąd może wypowiedzieć się o ich znaczeniu i stwierdzić na tym tle czy sędzia wyłoniony w postępowaniu prowadzonym przez tak działającą KRS, spełnia wymóg niezawisłości i bezstronności, w szczególności zaś standardy, o którym mowa w pkt 125 wyroku TSUE.
Skarżąca nie wykazała natomiast, aby podjęte w stosunku do niej działania KRS były niezgodne z prawem. W szczególności nie przytoczyła żadnych okoliczności wskazujących, aby postępowanie KRS związane z oceną i przedstawieniem kandydatów do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Sądu Najwyższego w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych mogło naruszać wymogi wskazane w pkt 125 wyroku TSUE.
Sąd Najwyższy wypowiedział się również na temat zarzutu, że obecna KRS – ze względu na niewłaściwe obsadzenie stanowisk sędziowskich jej członków – działa w składzie sprzecznym z prawem. W pierwszej kolejności Sąd Najwyższy stwierdził, że konstytucyjność przepisów, na podstawie których ukształtowany został skład sędziowskiej części KRS został pozytywnie zweryfikowany w wyroku TK z 25 marca 2019 r., sygn. K 12/18. Dodatkowo przywołano uchwałę Sądu Najwyższego zapadłą w Izbie Pracy 20 lutego 2008 r. III SZP 1/08, na którą wielokrotnie Sąd Najwyższy powoływał się w późniejszym orzecznictwie, a w której jednoznacznie stwierdzono że w przypadku braku określonego ustawowo trybu kontroli prawidłowości danej procedury powołania na określone stanowisko, nie można kwestionować skuteczności powołań dokonanych przez umocowany do tego organ, nawet jeśli w trakcie mogło dojść do naruszenia procedury.
Sąd Najwyższy odniósł się również do zarzutu, jakoby brak kontrasygnaty obwieszczenia o wolnych stanowiskach sędziowskich, w związku z którym toczył się konkurs przed KRS, miał wpływ na ważność procedury konkursowej. Sąd Najwyższy wskazał, że konkretna procedura konkursowa przed KRS będąca przedmiotem oceny, rozpoczyna się zgłoszeniem przez kandydata, nie zaś obwieszczeniem Prezydenta RP. Dlatego też zagadnienie braku kontrasygnaty nie może być uwzględnione w trakcie kontroli sprawowanej przez Sąd Najwyższy. Dodatkowo jednak SN stwierdził, że w doktrynie nie brak opinii, że obwieszczenie Prezydenta o wolnych stanowiskach sędziowskich nie jest aktem urzędowym z uwagi na to, że nie ma charakteru władczego a jedynie informacyjny. Jako akt o niewładczym charakterze nie podlega zatem obowiązkowi kontrasygnaty o którym mowa w art. 144 Konstytucji RP.
Nade wszystko jednak, Sąd Najwyższy podkreślił, że odnoszenie obowiązku kontrasygnaty do publikacji obwieszczenia o wolnych stanowiskach sędziowskich znaczyłoby przyznanie rządowi możliwości blokowania na wczesnym etapie procedury prerogatywy Prezydenta RP do mianowania sędziów (art. 144 ust. 3 pkt 7 Konstytucji RP) i dlatego niedopuszczalne jest wymaganie kontrasygnaty w odniesieniu do obwieszczenia o wolnych stanowiskach sędziowskich.
Uzasadnienie wyroku SN z dnia 25 czerwca 2020 r. w sprawie I NO 37/20