W dniu 15 października br. Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów, po rozpoznaniu w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zagadnienia prawnego w sprawie o sygn. III PZP 4/20, podjął uchwałę następującej treści:
Strona wnosząca skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku (art. 4241 k.p.c.) nie ma obowiązku wykazania, że wzruszenie zaskarżonego wyroku w drodze skargi nadzwyczajnej nie było i nie jest możliwe; tym samym skarga nie podlega odrzuceniu na podstawie art. 4248 § 1 k.p.c. w związku z art. 4245 § 1 pkt 5 k.p.c. albo art. 4248 § 2 k.p.c.
Sąd Najwyższy postanowił nadać uchwale moc zasady prawnej i ustalił, że przyjęta w uchwale wykładnia prawa obowiązuje od dnia jej podjęcia.
Uchwała została podjęta w odpowiedzi pytanie prawne przedstawione przez Prezesa Sądu Najwyższego kierującego pracą Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we wniosku o rozstrzygnięcie rozbieżności w wykładni prawa, występującej w orzecznictwie Sądu Najwyższego:
"Czy strona wnosząca skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (art. 4241 k.p.c.) ma obowiązek wykazać, że złożyła do uprawnionego organu wniosek o wniesienie skargi nadzwyczajnej i nie został on uwzględniony (art. 4245 § 1 pkt 5 k.p.c.) oraz czy niewykazanie tej okoliczności powoduje odrzucenie skargi na podstawie art. 4248 § 1 k.p.c.?"
Udzielając odpowiedzi na to pytanie, Sąd Najwyższy uznał, że strona wnosząca skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia nie ma obowiązku wykazania, że próbowała skorzystać z możliwości wzruszenia skarżonego orzeczenia na drodze skargi nadzwyczajnej, a jej wniosek skierowany do uprawnionego organu o wniesienie skargi nadzwyczajnej spotkał się z odmową.
Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że katalog „przysługujących stronie środków prawnych”, o których mowa w art. 4241 § 1 k.p.c., nie obejmuje skargi nadzwyczajnej. Uprawnienie do wniesienia skargi nadzwyczajnej do Sądu Najwyższego nie przysługuje bowiem samej stronie postępowania, lecz wymienionym w ustawie o Sądzie Najwyższym uprawnionym podmiotom publicznym, w szczególności Prokuratorowi Generalnemu i Rzecznikowi Praw Obywatelskich. Strona zaś jedynie występuje do uprawnionego podmiotu z podaniem o wniesienie skargi nadzwyczajnej w jej sprawie.
Przyjęcie wykładni odwrotnej – że strona wnosząca skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia ma obowiązek wykazania, że wzruszenie zaskarżonego wyroku w drodze skargi nadzwyczajnej nie było i nie jest możliwe, a w przypadku, gdy tego nie wykaże, skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia podlega odrzuceniu na podstawie art. 4248 § 1 k.p.c. w związku z art. 4245 § 1 pkt 5 k.p.c. albo art. 4248 § 2 k.p.c. – prowadzi wprost do ubezskutecznienia skargi na bezprawność orzeczenia, co wynika już choćby z porównania ustawowych terminów na wniesienie obu środków. W przypadku skargi nadzwyczajnej na jej wniesienie uprawniony organ ma 5 lat od uprawomocnienia się orzeczenia, a skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia strona może wnieść w terminie 2 lat od dnia jego uprawomocnienia się.
Sąd Najwyższy podkreślił również, że skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia służy dochodzeniu od Skarbu Państwa odszkodowania za szkody judykacyjne wywołane bezprawnymi działaniami sądów jako organów władzy publicznej (art. 4171 § 2 k.c.), a tym samym realizuje uprawnienie strony wynikające z art. 77 Konstytucji RP.
Gdyby przyjąć, że warunkiem dochodzenia odszkodowania za szkodę judykacyjną jest wykazanie, że strona złożyła do uprawnionego organu podanie o wniesienie skargi nadzwyczajnej i nie zostało ono uwzględnione, stanowiłoby to ograniczenie drogi do dochodzenia odszkodowania od Państwa i naruszało prawo zagwarantowane w Konstytucji RP.
Wniosek Prezesa SN kierującego Izbą Pracy i Ubezpieczeń Społecznych