Wyrokiem z dnia 19 listopada 2020 r. Sąd Najwyższy nakazał dopuszczenie powoda Kamila Michała Zaradkiewicza do wykonywania funkcji orzeczniczych sędziego Sądu Najwyższego w Izbie Cywilnej.
W niniejszej sprawie Sąd Najwyższy rozpoznawał sprawę z zakresu prawa pracy, której powodem jest sędzia Sądu Najwyższego, zaś pozwanym Sąd Najwyższy jako pracodawca sędziego, reprezentowany przez Pierwszego Prezesa.
Powód, sędzia Sądu Najwyższego Kamil Zaradkiewicz, dnia 28 listopada 2018 r. wniósł pozew o nakazanie dopuszczenia go do wykonywania funkcji orzeczniczych sędziego w Sądzie Najwyższym Izbie Cywilnej.
Kamil Zaradkiewicz został powołany do pełnienia urzędu sędziego Sądu Najwyższego postanowieniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 października 2018 r., złożył ślubowanie, a następnie stawił się w Sądzie Najwyższym w celu objęcia stanowiska, które jest przydzielone do Izby Cywilnej. Jak ustalono, Prezes Sądu Najwyższego kierujący pracą Izby Cywilnej nie wyznaczał powoda do składów orzekających. Powyższy stan faktyczny, szeroko znany także opinii publicznej, nie był przedmiotem sporu.
W toku sprawy Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 20 grudnia 2018 r. udzielił zabezpieczenia poprzez zobowiązanie Prezesa Sądu Najwyższego kierującego pracą Izby Cywilnej do wyznaczania powoda do składów orzekających (w tym, jako sędziego sprawozdawcę), nie rzadziej niż sędziów Izby Cywilnej, którzy objęli stanowiska sędziego Sądu Najwyższego przed dniem 10 października 2018 r., oraz przydzielenia powodowi asystenta sędziego, a także zobowiązanie Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, w ramach ogólnego nadzoru, który sprawuje nad działalnością administracyjną Sądu Najwyższego, do zapewnienia przestrzegania przez Prezesa Sądu Najwyższego kierującego pracą Izby Cywilnej obowiązku wyznaczania do udziału w składach orzekających (w tym, jako sędziego sprawozdawcy) powoda, zgodnie z zasadą równomiernego obciążenia pracą sędziów.
Jak zauważył Sąd Najwyższy, postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia nie zostało prawidłowo wykonane przez Prezesa kierującego pracą Izby Cywilnej, gdyż powód nie jest, podobnie jak pozostali sędziowie powołani w październiku 2018 r., wyznaczany do składów z sędziami powołanymi przed tą datą, co musi zaburzać równomierne obciążenie pracą sędziów Izby. Faktu dopuszczenia powoda do czynności orzeczniczych nie można było jednak uznać za podstawę do oddalenia powództwa, nie tylko z racji jego ułomności, ale także z tego powodu, że, jak należy przyjąć, dopuszczenie do orzekania jest wyłącznie wynikiem postanowienia o zabezpieczeniu.
Rozpoznając istotę powództwa, Sąd Najwyższy uznał za oczywiste, iż istotą pełnienia urzędu sędziego jest sprawowanie wymiaru sprawiedliwości, które odbywa się poprzez rozpoznawanie spraw wpływających do danego sądu, orzekanie jest bowiem konstytucyjnym prawem i obowiązkiem sędziego. W świetle prawa sędzia może być pozbawiony możliwości orzekania jedynie w wyniku orzeczenia przez sąd dyscyplinarny kary złożenia z urzędu, a także w szczególnych przypadkach –zawieszenia w czynnościach służbowych lub zarządzenia przez właściwy organ natychmiastowej przerwy w czynnościach służbowych sędziego.
Z całą pewnością uniemożliwienie sędziemu wykonywania czynności orzeczniczych nie może nastąpić poprzez arbitralne, pozbawione podstaw prawnych, a zatem nieuprawnione, działanie organów administracji sądowej, w tym przypadku Prezesa kierującego praca Izbą Cywilną Sądu Najwyższego, co ponadto nie spotkało się właściwą reakcją Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego w trybie nadzoru administracyjnego.
W ramach niniejszej sprawy oraz kilku odrębnych postępowań Sąd Najwyższy w Izbie Dyscyplinarnej rozpoznawał także wnioski pełnomocników pozwanego o wyłączenie sędziów, o odrzucenie pozwu z powodu niedopuszczalności drogi sądowej oraz o częściowe uchylnie zabezpieczenia, jak również wniosek powoda o wszczęcie postępowania egzekucyjnego.
W szczególności, pozwany stwierdził, że kwestia będąca przedmiotem pozwu powinna być rozwiązana na drodze służbowej poprzez przedstawienie jej do rozpoznania przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego. Postanowieniem z dnia 14 listopada 2019 r., utrzymanym w mocy prawomocnym postanowieniem z dnia 22 czerwca 2020 r., Sąd Najwyższy potwierdził dopuszczalność drogi sądowej w niniejszej sprawie.
Należy podkreślić, że, wbrew sugestiom pozwanego, powód nie żądał ustalenia, że jest sędzią Sądu Najwyższego, lecz wyłącznie dopuszczenia do czynności orzeczniczych i to właśnie dlatego, że został powołany do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Sądu Najwyższego i objął to stanowisko, czego w istocie pozwany nie kwestionuje.
Wyrok jest nieprawomocny.
* * *
Właściwość Sądu Najwyższego do rozpoznania niniejszej sprawy wynika z art. 27 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym. Sprawy z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych dotyczące sędziów Sądu Najwyższego oraz sprawy z zakresu przeniesienia sędziego Sądu Najwyższego w stan spoczynku rozpoznawane są w pierwszej instancji w składzie 1 sędziego Izby Dyscyplinarnej, zaś w drugiej instancji – w składzie 3 sędziów Izby Dyscyplinarnej. Przepis ten stosuje się także do sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Wyrok z dnia 19 listopada 2020 r. z uzasadnieniem
Inne orzeczenia w tej sprawie (wybrane):
Postanowienie z dnia 20 grudnia 2018 r. (o udzieleniu zabezpieczenia)
Postanowienie z dnia 14 listopada 2019 r. (w kwestii dopuszczalności drogi sądowej)
Postanowienie z dnia 22 czerwca 2020 r. (sygn. akt II DSP 2/19)