W dniu 9 marca br. Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej zagadnienia prawnego w sprawie o sygn. III CZP 89/19, podjął uchwałę następującej treści:
W postępowaniu toczącym się na podstawie ustawy z dnia 22 listopada 2013 r. o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób (jedn. tekst. Dz.U. z 2020 r., poz. 1346 ze zm.), przepisy art. 2 ust. 3 tej ustawy w zw. z art. 730 § 1 i art. 755 § 1 k.p.c. nie stanowią podstawy prawnej udzielenia zabezpieczenia przez umieszczenie osoby, której dotyczy to postępowanie, w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym.
Powyższa uchwała została podjęta w odpowiedzi na pytanie prawne przedstawione przez Rzecznika Praw Obywatelskich we wniosku z dnia 29 listopada 2019 r.:
"Czy w postępowaniu toczącym się na podstawie ustawy z dnia 22 listopada 2013 r. o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób (Dz.U. z 2014 r., poz. 24 ze zm.) przepisy art. 2 ust. 3 tej ustawy w zw. z art. 730 § 1 w zw. z art. 755 § 1 kodeksu postępowania cywilnego mogą stanowić podstawę udzielenia zabezpieczenia poprzez umieszczenie uczestnika postępowania w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym?"
W świetle art. 31 ust. 3 i art. 41 ust. 1 Konstytucji RP oraz art. 5 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z dnia 4 listopada 1950 r., pozbawienie wolności musi być przewidziane w akcie prawnym rangi ustawowej, a ponadto dostatecznie jasno i precyzyjnie określającym przesłanki oraz kompetencje organu państwa w tym przedmiocie. Tych standardów konstytucyjnych i konwencyjnych nie spełnia art. 730 § 1 w zw. z art. 755 § 1 k.p.c.
Artykuł 2 ust. 3 ustawy z dnia 22 listopada 2013 r. o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób, w zakresie nieuregulowanym w tej ustawie, odsyła do odpowiedniego stosowania przepisów kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym, a zatem regulującego postępowanie co do istoty sprawy. Nie odsyła natomiast bezpośrednio do przepisów o postępowaniu zabezpieczającym kodeksu postępowania cywilnego, którego przepisy nie są przystosowane do orzekania w ramach zabezpieczenia, czyli przed wydaniem rozstrzygnięcia merytorycznego, o umieszczeniu osób, których dotyczy postępowanie prowadzone na podstawie ustawy z dnia 22 listopada 2013 r., w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym, bowiem przepisy postępowania zabezpieczającego nie określają zasad orzekania w tej materii, czasu umieszczenia tych osób w Ośrodku, czy kontroli właściwych organów.
Nie może być tak, że w wyniku zastosowania konstrukcji wielostopniowego odesłania (analogii), na skutek wydania postanowienia zabezpieczającego, dochodzi do większej ingerencji w wolność osobistą, aniżeli na podstawie orzeczenia rozstrzygającego merytorycznie sprawę.
Powstałą lukę w prawie powinien wypełnić ustawodawca aktem normatywnym rangi ustawowej, na co zresztą Sąd Najwyższy zwracał już uwagę w uchwale z dnia 30 stycznia 2019 r., III CZP 75/18.