Wyrokiem z 27 stycznia 2021 r. Sąd Najwyższy orzekając w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych uwzględnił skargę Rzecznika Praw Obywatelskich od wyroku zaocznego Sądu Okręgowego, zawierającego rozstrzygnięcie o odpowiedzialności dłużnika hipotecznego. Wyrok w zaskarżonym zakresie został uchylony, a sprawa przekazana do ponownego rozpoznania.
Sąd Okręgowy zaskarżonym wyrokiem naruszył art. 319 k.p.c., a w konsekwencji art. 65 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, pomijając ograniczenie odpowiedzialności dłużnika wyłącznie do składnika majątku w postaci nieruchomości obciążonej hipoteką, a odwołując się do wartości hipotek oraz „wartości nieruchomości”. Sąd Okręgowy umożliwił przez to wszczęcie i prowadzenie egzekucji z majątku pozwanego, z którego nie powinien on ponosić odpowiedzialności. W ten sposób doszło do bezprawnej ingerencji w sferę własności i innych praw majątkowych pozwanego, chronionych przez art. 64 ust. 1 Konstytucji RP.
Formułując zastrzeżenie o ograniczeniu odpowiedzialności pozwanego w takiej postaci, jak w zakwestionowanym wyroku, Sąd Okręgowy naruszył też zasadę zaufania obywatela do państwa. Pozwany, godząc się na ponoszenie odpowiedzialności rzeczowej, ograniczonej do hipoteki, miał prawo oczekiwać, działając w zaufaniu do przepisów ustawy o księgach wieczystych i hipotece, że będzie ponosił odpowiedzialność jako dłużnik rzeczowy wyłącznie z nieruchomości i tylko do wysokości sumy hipoteki. Co więcej, pozwany miał prawo spodziewać się. że wszystkie organy państwa – w tym sądy i organy egzekucyjne – będą to ograniczenie odpowiedzialności, stanowiące przecież istotę odpowiedzialności dłużnika rzeczowego, respektować. Rozstrzygnięcie sądu doprowadziło jednak do sytuacji, w której egzekucja została skierowana do całego majątku pozwanego, godząc w ten sposób w jego słuszne interesy majątkowe.
Uzasadnienie wyroku SN z dnia 27 stycznia 2021 r. (sygn. I NSNc 147/20)
Uzasadnienie wyroku SN z dnia 27 stycznia 2021 r. (sygn. I NSNc 147/20) - wersja HTML