Uchwałą z dnia 23 maja 2022 r. Sąd Najwyższy uchylił zawieszenie w czynnościach służbowych sędziego Sądu Rejonowego w Olsztynie Pawła J. uznając ponad dwuletni okres zawieszenia za zbyt długi.
W ocenie Sądu Najwyższego, na obecnym etapie postępowania okres ponad dwóch lat pozostawania sędziego w stanie zawieszenia, który winien mieć co do zasady charakter tymczasowy, ocenić należało jako nadmierną ingerencję w chronioną przez Konstytucję RP zasadę nieusuwalności sędziego. Szkodliwość zarzucanych obwinionemu sędziemu czynów nie mogła stanowić dalszej podstawy dla odsunięcia go od sprawowania wymiaru sprawiedliwości, dlatego też Sąd Najwyższy uznał, że kontynuowanie wobec obwinionego instytucji zawieszenia w czynnościach służbowych nie jest zasadne.
W postępowaniu dyscyplinarnym wobec sędziego Sądu Rejonowego w Olsztynie Pawła J. Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych przedstawił mu postanowieniem z dnia 27 listopada 2019 r. cztery zarzuty, następnie rozszerzone o jeszcze jeden dotyczący uchybienia godności urzędu związany z popełnionym wykroczeniem drogowym (przekroczeniem dozwolonej prędkości w terenie zabudowanym o 51 km/h). Wśród pozostałych zarzutów dwa dotyczą nieprawidłowości w składanych żądaniach wyłączenia od rozpoznawania sprawy. Kolejny zarzut polega na wydaniu bez podstawy prawnej postanowienia nakazującego Szefowi Kancelarii Sejmu dostarczenie odpisów wskazanych dokumentów dotyczących kandydatów na członków Krajowej Rady Sądownictwa wybieranych spośród sędziów. Wreszcie ostatni zarzut to złamanie zakazu podawania do publicznej wiadomości żądań, wystąpień i zażaleń w sprawach związanych z pełnionym urzędem.
W związku ze wszczęciem postępowania dyscyplinarnego Prezes Sądu Rejonowego w Olsztynie dnia 29 listopada 2019 r. zarządził natychmiastową przerwę w wykonywaniu czynności służbowych przez sędziego Pawła J. na okres do 30 dni motywując to przedstawieniem sędziemu zarzutów dyscyplinarnych, z których jeden wyczerpuje jednocześnie znamiona przestępstwa ściganego z urzędu.
Powyższe zarządzenie zostało uchylone uchwałą Sądu Najwyższego Izby Dyscyplinarnej z dnia 23 grudnia 2019 r. (sygn. akt I DSS 1/19). Następnie po zażaleniu zastępcy rzecznika dyscyplinarnego Sąd Najwyższy uchwałą z dnia 4 lutego 2020 r. (sygn. akt II DO 1/20) zmienił to rozstrzygnięcie i zawiesił sędziego w czynnościach służbowych, jednocześnie obniżając jego wynagrodzenie na czas trwania zawieszenia o 40 proc. Od tego czasu sędzia Paweł J. pozostawał zawieszony w czynnościach służbowych.
Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych złożył wniosek o rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej pismem z dnia 4 lutego 2021 r. Na skutek postanowienia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 8 kwietnia 2020 roku (C-791/19 R) oraz związanych z nim zarządzeń Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego nr 55/2020 i 90/2021 akta sprawy były przechowywane w sekretariacie Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego i zostały zarejestrowane w repertorium Izby Dyscyplinarnej dopiero 4 kwietnia 2022 r. pod sygnaturą I DSK 16/22. Oznacza to, że nie ma możliwości rozpoznania sprawy dyscyplinarnej sędziego Pawła J. w najbliższym czasie. Jak jednak podkreślił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej zaakceptował możliwość wyrządzenia jednostkom szkody wskutek nierozpoznawania ich spraw przez Sąd Najwyższy Izbę Dyscyplinarną w efekcie zastosowanego środka tymczasowego (zob. pkt 111 postanowienia).
Sam obwiniony nie składał w toku prowadzonego przeciw niemu postępowania dyscyplinarnego wniosku o uchylenie zawieszenia w czynnościach służbowych lub zmianę wysokości obniżenia wynagrodzenia. Natomiast Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych w dniu 19 lutego 2022 r. skierował pismo do Sądu Najwyższego, w którym wskazał na konieczność niezwłocznego rozpoznania sprawy dyscyplinarnej Pawła J. i podkreślił, że sędzia ten pozostaje zawieszony w czynnościach służbowych przez okres ponad dwóch lat. Pismo to stanowiło impuls do weryfikacji tej kwestii przez Sąd Najwyższy z urzędu.
Sąd Najwyższy uzasadniając podjętą uchwałę wyjaśnił, iż dla kwestii pozostawania przez sędziego Pawła J. w stanie zawieszenia w czynnościach służbowych nie mają znaczenia rozstrzygnięcia zapadające w sądach innych niż właściwy do rozpoznania sprawy sąd dyscyplinarny, w tym przypadku Sąd Najwyższy w Izbie Dyscyplinarnej. Konsekwencji prawomocnej uchwały dotyczącej obwinionego nie może zatem zmienić inicjowanie postępowań w innych sądach. W szczególności, sprawa tego rodzaju nie ma i mieć nie może charakteru sprawy cywilnej – ani w znaczeniu materialnym, ani formalnym.
Dokonując oceny merytorycznej podstaw dalszego stosowania zawieszenia, Sąd Najwyższy stwierdził, że jakkolwiek zgromadzone dowody wskazują co do zasady na istnienie znacznego prawdopodobieństwa popełnienia większości zarzuconych deliktów dyscyplinarnych, to jednak, w odniesieniu do szkodliwości zarzucanych czynów dla służby sędziowskiej oraz dobra wymiaru sprawiedliwości, nie pozwalają one na odnalezienie argumentów umożliwiających kontynuację tego nadzwyczajnego i co do zasady tymczasowego środka, jakim jest zawieszenie sędziego w pełnieniu obowiązków służbowych. Istotnym – i w istocie przesądzającym – argumentem za uchyleniem zawieszenia okazała się długotrwałość stosowania tego środka.
Sąd Najwyższy wskazał, że stawiane obwinionemu zarzuty, a przede wszystkim zgromadzony w toku postępowania dyscyplinarnego materiał dowodowy, nie dają podstaw do przyjęcia założenia, iż realnie grożącą obwinionemu karą, w przypadku uznania jego winy w postępowaniu dyscyplinarnym, będzie kara złożenia z urzędu, a jedynie taka ewentualność mogłoby uzasadniać tak długotrwałe zawieszenie sędziego w czynnościach służbowych.
Mogąca mieć znaczenie dla zasadności kontynuowania zawieszenia okoliczność związana z podejrzeniem, jakoby jeden z zarzucanych deliktów dyscyplinarnych wyczerpywał znamiona przestępstwa z art. 231 § 1 k.k., nie jest wystarczająco potwierdzona. Z informacji Prokuratury Krajowej wynika, że prowadzone jest śledztwo w sprawie wskazanego zachowania sędziego Pawła J., jednak do Sądu Najwyższego nie wpłynął dotąd wniosek o wyrażenie zgody na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej, co wskazuje, iż w postępowaniu tym nie zebrano dotąd materiału dowodowego pozwalającego na przyjęcie, iż zachodzi dostatecznie uzasadnione podejrzenia popełnienia przez obwinionego przestępstwa. Samoistnym zaś powodem zastosowania lub kontynuowania zawieszenia w czynnościach służbowych nie może być fakt, że w ocenie oskarżyciela zarzucane obwinionemu przewinienie dyscyplinarne wyczerpuje jednocześnie znamiona czynu zabronionego. Dopiero wpływ tej okoliczności na dobro wymiaru sprawiedliwości i służby sędziowskiej może wskazywać na konieczność odsunięcia sędziego od sprawowania wymiaru sprawiedliwości.
W uzasadnieniu uchwały Sąd Najwyższy zastrzegł, iż ocena w niniejszym postępowaniu incydentalnym zasadności uchylenia lub kontynuacji zawieszenia sędziego w czynnościach służbowych w żaden sposób nie przesądza o wyniku postępowania dyscyplinarnego tak w zakresie winy jak i ewentualnie wymierzanej kary.
Uchylenie zawieszenia w czynnościach służbowych spowodowało z mocy prawa upadek decyzji o obniżeniu sędziemu wynagrodzenia, bowiem zgodnie z art. 129 § 3 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych obniżenie to orzeczono jedynie na czas trwania zawieszenia.
Uchwała z dnia 23 maja 2022 r.