Sąd Najwyższy uchwałą z dnia 29 listopada 2022 r. utrzymał w mocy uchwałę SN odmawiającą zezwolenia na zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie sędziego Sądu Okręgowego w Warszawie.
W niniejszej sprawie wniosek prokuratury dotyczył sędziego, który rozpoznając dnia 18 grudnia 2017 r. zażalenie na postanowienie prokuratura o umorzeniu śledztwa zdecydował o jawnym prowadzeniu posiedzenia, a za zgodą stron o dopuszczeniu mediów do udziału w tym posiedzeniu, zaś w jego trakcie przedstawił uzasadnienie wydanego rozstrzygnięcia odwołujące się do materiałów zgromadzonych w śledztwie znajdujących się w aktach sprawy.
Sąd Najwyższy rozpoznawał zażalenie prokuratury na uchwałę z dnia 22 kwietnia 2021 r. (sygn. akt
I DI 18/21) odmawiającą uwzględnienia wniosku o zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie sędziego w celu ogłoszenia mu postanowienia o przedstawieniu zarzutów o przestępstwo z art. 241 § 1 k.k. i przesłuchania w charakterze podejrzanego.
Jak zwrócił uwagę Sąd Najwyższy, sędzia poprzez takie zachowania nie mógł popełnić przestępstwa, gdyż działał w granicach posiadanych uprawnień. Art. 95b § 1 k.p.k. stanowi, iż „posiedzenie odbywa się z wyłączeniem jawności, chyba że ustawa stanowi inaczej albo prezes sądu lub sąd zarządzi inaczej”, co wyraźnie wskazuje na kompetencję sądu do zdecydowania o jawnym prowadzeniu posiedzenia. Stanowisko to znajduje potwierdzenie także w dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego (zob. uchwała z dnia 28 marca 2012 r., sygn. akt
I KZP 26/11). W tym stanie rzeczy nie zachodzi dostatecznie uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa z art. 241 § 1 k.k., zaś żądanie prokuratury jest oczywiście bezzasadne.
W powyższej sprawie Sąd Najwyższy rozpoznawał już wniosek prokuratury o zezwolenie na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej (uchylenie immunitetu) za przestępstwo m.in. z art. 241 § 1 k.k. w związku z tym samym zdarzeniem, przy czym w pierwszej instancji uchwałą z dnia 9 czerwca 2020 r. (sygn. akt
I DO 8/20) wniosku nie uwzględniono, natomiast w drugiej instancji uchwała powyższa została zmieniona uchwałą z dnia 18 listopada 2020 r. (sygn. akt
II DO 74/20) i prawomocnie zezwolono na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej, przy czym orzeczenie to zapadło większością głosów.
W ocenie Sądu Najwyższego nie jest trafny pogląd wnioskodawcy, iż sąd dyscyplinarny rozpoznający wniosek o zezwolenie na zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie osoby podejrzanej ogranicza się jedynie do kontroli formalnych przesłanek zastosowania tego środka przewidzianych w art. 247 § 1 pkt 1 k.p.k., lecz jest zobowiązany zbadać także materialne podstawy pozbawienia sędziego wolności.
Sąd Najwyższy z urzędu zdecydował o uchyleniu wskazanej powyżej uchwały Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 2020 r. w części obejmującej zawieszenie sędziego w czynnościach służbowych i obniżenie wysokości jego wynagrodzenia na czas zawieszenia o 25%.
Rozstrzygnięcie to zapadło na mocy art. 9
ustawy z dnia 9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r., poz. 1259). Przepis ten Sąd Najwyższy zastosował po raz pierwszy. Dostrzegając niejasność wskazanej normy Sąd Najwyższy uznaje, iż należy wziąć pod uwagę funkcjonalną nierozerwalność obecnego postępowania w przedmiocie zezwolenia na zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie oraz postępowania w przedmiocie zezwolenia na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej, a także charakter zastosowanego środka analogiczny do środków zapobiegawczych przewidzianych w art. 276 k.p.k.
Sąd Najwyższy podejmując powyższe decyzje brał pod uwagę także orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dotyczące Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego (zniesionej z dniem 15 lipca br.), w szczególności postanowienie TSUE z dnia 14 lipca 2021 r. (sygn.
C-204/21 R).
Uchwała jest prawomocna. Sędzia pozostaje jednak objęty zezwoleniem na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej na mocy uchwały z dnia 18 listopada 2020 r., które to orzeczenie może zostać wzruszone w trybie przewidzianym przez art. 18 cytowanej ustawy z dnia 9 czerwca 2022 r. na wniosek sędziego.
Uchwała z uzasadnieniem
Ponadto publikujemy oświadczenie sędziów Sądu Najwyższego Dariusza Kali i Wiesława Kozielewicza z dnia 29 listopada 2022 r. złożone w sprawie:
OŚWIADCZENIE Z DNIA 29 LISTOPADA 2022 r.
W związku z wnioskiem SSO I. T. o wyłączenie nas od udziału w rozpoznaniu sprawy o sygnaturze II ZIZ 4/22, korzystając z uprawnienia, o jakim mowa w art. 42 § 3 zdanie pierwsze k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p., oświadczamy, że rzeczywiście złożyliśmy zdania odrębne do uchwały połączonych Izb: Cywilnej, Karnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 23 stycznia 2020 r., BSA I-4110-1/20, gdyż uznaliśmy za nietrafny pogląd prawny przyjęty w tej uchwale. Uważamy też, a daliśmy temu wyraz w naszych orzeczeniach, że uchwała ta nie ma mocy zasady prawnej. Traktujemy ją zatem jako jeden z wielu poglądów prawnych dotyczących kwestii nienależytej obsady sądu, czy sprzeczności składu sądu z przepisami prawa.
Mówi się, że świat jest pełen paradoksów. Jest to zdanie prawdziwe. Jednym z paradoksów pozostaje np. fakt, że określeni sędziowie, słusznie skądinąd wyczuleni na działania, które w ich ocenie miałyby stwarzać zagrożenie dla sędziowskiej niezawisłości i niezależności, jednocześnie swoimi wnioskami o wyłączenie sędziów w istocie kwestionują prawo sędziego do korzystania z uprawnienia do złożenia zdania odrębnego, które to uprawnienie, od dziesięcioleci, powszechnie uznaje się w świecie prawniczym właśnie za jedną z gwarancji sędziowskiej niezawisłości i niezależności.
SSN Dariusz Kala
SSN Wiesław Kozielewicz