Sąd Najwyższy uchylił uchwałę zezwalającą na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej podjętą w Izbie Dyscyplinarnej i jednocześnie ponownie zezwolił na pociągniecie tego sędziego do odpowiedzialności karnej za ten sam czyn.
Wniosek dotyczył sędziego Sądu Okręgowego w Lublinie, który według ustaleń prokuratury miał prowadzić samochód osobowy w stanie nietrzeźwości.
Sąd Najwyższy w Izbie Dyscyplinarnej dnia 9 maja 2022 r. podjął uchwałę (sygn. akt I DI 23/22), w której zezwolił na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej za czyn z art. 178a § 1 k.k., a także zastosował obligatoryjne w tym przypadku środki w postaci zawieszenia sędziego w czynnościach służbowych i obniżenia jego wynagrodzenia na czas trwania zawieszenia o 40%.
Powyższe orzeczenie zaskarżył w całości obrońca sędziego. We wniesionym zażaleniu podniósł w szczególności zarzut podjęcia decyzji przez nieuprawniony organ w postaci Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego, na poparcie czego przywołał m.in. treść postanowienia Wiceprezes Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 14 lipca 2021 roku w sprawie sygnatura C-204/21 R, na mocy którego Rzeczpospolita Polska została zobowiązana do zawieszenia stosowania przepisów stanowiących podstawę orzekania przez Izbę Dyscyplinarną Sądu Najwyższego w sprawach o zezwolenie na pociągnięcie sędziów i asesorów sądowych do odpowiedzialności karnej.
Sąd Najwyższy rozpoznając zażalenie w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej wziął pod uwagę powyższe orzeczenie TSUE, a przede wszystkim miał na względzie, iż dokonana na mocy ustawy z dnia 9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw zmiana dotychczasowego modelu odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów miała stanowić realizację orzeczeń Trybunału, w szczególności wyroku z 15 lipca 2021 r. w sprawie C-791/19.
W ocenie Sądu Najwyższego powołana na mocy przywołanej ustawy Izba Odpowiedzialności Zawodowej nie charakteryzuje się podnoszonymi w wyroku TSUE w sprawie C-791/19 (oraz we wcześniejszym wyroku z dnia 19 listopada 2019 r. w sprawie C 585/18, C 624/18 i C 625/18) cechami przypisywanymi Izbie Dyscyplinarnej (m.in. szczególnym stopniem autonomii organizacyjnej, funkcjonalnej i finansowej), a w jej skład wchodzą sędziowie Sądu Najwyższego wyłonieni spośród sędziów orzekających w pozostałych izbach SN.
Ponadto w ustawie wprowadzony został przepis przejściowy (art. 18 ust. 1), zgodnie z którym „w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy sędziemu, w stosunku do którego wydany został przez Sąd Najwyższy w składzie którego brał udział sędzia Izby Dyscyplinarnej, prawomocny wyrok dyscyplinarny lub podjęta została uchwała prawomocnie zezwalająca na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej, przysługuje wniosek o wznowienie postępowania”.
Skoro zatem ustawodawca wprowadził rozwiązanie dopuszczające wznowienie prawomocnie zakończonych postępowań w sprawach o zezwolenie na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej na wniosek sędziego, w stosunku do którego taka uchwała została podjęta tylko z tego powodu, iż w składzie brał udział sędzia Izby Dyscyplinarnej, to tym bardziej należy uznać, że w sprawach, które nie zakończyły się podjęciem uchwały prawomocnie zezwalającej na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej, dopuszczalne jest podniesienie zarzutu analogicznego do zarzutu stanowiącego podstawę dla wznowienia, a mianowicie zarzutu podjęcia nieprawomocnej uchwały przez Sąd Najwyższy, w składzie którego brał udział sędzia Izby Dyscyplinarnej. Co więcej, skoro zaistnienie tej podstawy jest wystarczające dla wznowienia postępowania, tym bardziej podniesienie zarzutu odpowiadającego treściowo podstawie wznowienia musi prowadzić do uchylenia podjętej uchwały, niezależnie od zasadności innych zarzutów podnoszonych w zażaleniu.
Z tego względu Sąd Najwyższy uchylił zaskarżoną uchwałę Sądu Najwyższego. Niezależnie jednak od tego rozstrzygnięcia stwierdzenie przez sąd dyscyplinarny zaistnienia dostatecznie uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa musiało skutkować wydaniem uchwały zezwalającej na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej. Sąd Najwyższy zobligowany był jednocześnie do zawieszenia sędziego w czynnościach służbowych. Również obligatoryjnie w takiej sytuacji sąd orzekł o obniżeniu sędziemu wynagrodzenia o 40% na czas trwania zawieszenia.
Wprawdzie obrońca podniósł w zażaleniu także zarzuty dotyczące trybu wydania i podstaw faktycznych zaskarżonej uchwały, to Sąd Najwyższy uznał, iż nie są one zasadne, a sąd dyscyplinarny pierwszej instancji w sposób właściwy dokonał analizy zgromadzonego materiału dowodowego i w oparciu o poczynione ustalenia faktyczne wydał adekwatne do czynu orzeczenie. W sposób wystarczający wykazano bowiem, że w sprawie zachodzi dostatecznie uzasadnione podejrzenie, że wypełnione zostały znamiona czynu z art. 178a § 1 k.k.
W szczególności nie budzi wątpliwości, że sędzia kierował samochodem osobowym, doprowadzając przy tym do kolizji z innym pojazdem, a następnie dwa badania alkomatem wykazały zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu odpowiednio 1,18 mg/l i 1,15 mg/l, zaś stężenie alkoholu w pobranej krwi wyniosło w kolejnych próbkach 2,54‰, 2,53‰ oraz 2,26‰, ponadto sam sędzia co najmniej do czasu wydania uchwały w pierwszej instancji nie kwestionował popełnionego przez siebie czynu.
Sąd Najwyższy stwierdził, że wydane orzeczenie nie jest prawomocne. Stronom przysługuje zażalenie do innego trzyosobowego składu Sądu Najwyższego Izby Odpowiedzialności Zawodowej.
Za uznaniem dopuszczalności drogi odwoławczej przemawiało konstytucyjnie chronione prawo do zaskarżania pierwszoinstancyjnych rozstrzygnięć sądowych (art. 78 Konstytucji RP), nadto podnoszona w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego konieczność zapewnienia w postępowaniu immunitetowym prawa do obrony wynikającego z art. 42 Konstytucji RP, jak również odpowiednie stosowanie art. 122 § 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych.
Uchwała z dnia 7 grudnia 2022 r.