Postanowieniem składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 21 lutego 2023 r., I NSW 1/23, odrzucono skargę partii politycznej Kongres Nowej Prawicy – złożoną przez prezesa tej partii w jej imieniu – na uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej o odrzuceniu sprawozdania o źródłach pozyskania przez tę partię środków finansowych, w tym o kredytach bankowych i warunkach ich uzyskania oraz o wydatkach poniesionych ze środków Funduszu Wyborczego w 2021 r.
Sąd Najwyższy podniósł, że omawiana skarga partii politycznej Kongres Nowej Prawicy została wniesiona do Sądu Najwyższego z naruszeniem art. 871 k.p.c. (regulującego instytucję przymusu adwokacko-radcowskiego) i była z tej przyczyny niedopuszczalna.
Sąd Najwyższy nie miał wątpliwości, że stosownie do art. 34b ust. 1 w zw. z art. 34 ust. 1 ustawy o partiach politycznych status uczestnika w postępowaniu toczącym się przed Sądem Najwyższym, zainicjowanym skargą na uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej w przedmiocie odrzucenia sprawozdania finansowego, ma partia polityczna i to partii politycznej przysługuje ogólna legitymacja (wynikająca z prawa materialnego) do złożenia tego rodzaju środka prawnego do Sądu Najwyższego. Nie oznacza to jednak, że partia ta (a ściślej jej organ, przez który działa, tj. organ uprawniony według postanowień statutu partii do reprezentowania jej na zewnątrz, w tym prezes partii) może działać samodzielnie przed Sądem Najwyższym w postępowaniu wszczętym wskutek wniesienia tego rodzaju skargi.
Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że zgodnie z art. 34b ust. 2 zd. 2 ustawy o partiach politycznych, do rozpatrzenia skargi na uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej stosuje się przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym. Zabieg polegający na odesłaniu w postępowaniu ze skargi na uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej o odrzuceniu sprawozdania finansowego do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego regulujących postępowanie nieprocesowe oznacza, że w tej kategorii spraw, w sprawach nieuregulowanych w ustawie o partiach politycznych, zastosowanie mają nie tylko przepisy Kodeksu postępowania cywilnego normujące postępowanie nieprocesowe (art. 506 i n. k.p.c.), lecz także – w oparciu o art. 13 § 2 k.p.c. – art. 871 k.p.c., ustanawiający ogólną zasadę, że w postępowaniu przed Sądem Najwyższym obowiązuje zastępstwo strony (uczestnika) przez adwokata lub radcę prawnego. Zasada ta ma pewne wyjątki; przykładowo w art. 145 § 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy [t.j. Dz.U. 2022, poz. 1277, ze zm.] w odniesieniu do zaskarżenia postanowienia Państwowej Komisji Wyborczej o odrzuceniu sprawozdania finansowego komitetu wyborczego, legitymacja do złożenia skargi przysługuje pełnomocnikowi finansowemu. Tam jednak, gdzie ustawodawca nie przewidział odmiennej regulacji, obowiązuje zasada ogólna.
W konsekwencji Sąd Najwyższy podzielił aktualne stanowisko judykatury (wyrażone m.in. w sprawach I NSW 7/22 i I NSW 11/22), zgodnie z którym w postępowaniu przed Sądem Najwyższym toczącym się ze skargi na uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej o odrzuceniu sprawozdania finansowego partii politycznej obowiązuje przymus adwokacko-radcowski w rozumieniu art. 871 k.p.c.
Postanowienie SN z dnia 21 lutego 2023 r. z uzasadnieniem (sygn. akt I NSW 1/23)