Postanowieniem z 21 lutego 2023 r. Sąd Najwyższy oddalił skargę partii politycznej Polska 2050 Szymona Hołowni na uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej odrzucającej sprawozdanie Partii o źródłach pozyskania środków finansowych, w tym o kredytach bankowych i warunkach ich uzyskania oraz o wydatkach poniesionych ze środków Funduszu Wyborczego w 2021 r.
Sąd Najwyższy podkreślił, że jawność finansowania polityki bezpośrednio przekłada się na realizację standardów demokratycznego państwa prawnego, w szczególności wolności i transparentności działań politycznych, a także posługiwania się przez partie polityczne wyłącznie demokratycznymi metodami wpływania na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej. W konsekwencji zasada jawności finansowania polityki umożliwia walkę z korupcją polityczną, stanowiącą bezpośrednie zagrożenie dla wartości, na których wzniesione zostało i których ochronie służyć ma demokratyczne państwo prawa.
Wyłączną przyczyną odrzucenia przez Państwową Komisję Wyborczą sprawozdania partii politycznej Polska 2050 Szymona Hołowni o źródłach pozyskiwania środków finansowych, w tym o kredytach bankowych i warunkach ich uzyskiwania oraz wydatkach poniesionych ze środków Funduszu Wyborczego w 2021 r., było przyjęcie przez Partię korzyści majątkowych o charakterze niepieniężnym od nieuprawnionych podmiotów (innych niż osoby fizyczne). Okoliczność ta, bez względu na wartość wskazanych korzyści, stanowi podstawę do odrzucenia sprawozdania partii. Sąd Najwyższy wskazał jednocześnie, że art. 38a ust. 2 pkt. 7 ustawy o partiach politycznych jest jednoznaczny i ma kategoryczny charakter, nie pozostawiając Państwowej Komisji Wyborczej żadnego marginesu uznania, w szczególności możliwości uwzględnienia wartości środków przyjętych z niedozwolonych źródeł, umyślności naruszenia przepisów ustawy albo ich nieznajomości. W przypadku stwierdzenia wskazanego naruszenia ustawy Państwowa Komisja Wyborcza ma obowiązek odrzucić sprawozdanie.
Jednocześnie – odnosząc się do argumentacji partii politycznej Polska 2050 Szymona Hołowni – Sąd Najwyższy podkreślił, że dla możliwości przyjęcia korzyści majątkowych o charakterze niepieniężnym od nieuprawnionych podmiotów całkowicie irrelewantna pozostaje okoliczność posiadania przez partię polityczną rachunku bankowego. Nie istnieje bowiem ani logiczny, ani faktyczny związek, który uzależniałby przyjęcie wartości niepieniężnych od otwarcia rachunku bankowego.
Niezależnie od powyższego Sąd Najwyższy wskazał, że podejmowanie przez partię polityczną Polska 2050 Szymona Hołowni działań mających na celu otwarcie rachunku bankowego, po tym, gdy otrzymała od jednego z nich odmowę, nie zostało w żaden sposób uprawdopodobnione. W szczególności Partia nie wskazała, do jakich banków zwróciła się o otwarcie rachunków bankowych, a tym bardziej nie przedstawiła ich stanowisk.
Ponadto, odnosząc się do szczegółowych zarzutów podniesionych przez Partię w skardze, Sąd Najwyższy wskazał, że pomimo ich kategorycznego brzmienia, ani z treści zaskarżonej Uchwały, ani z uzasadnienia skargi nie wynika, aby kwestią sporną w sprawie była wolność zrzeszania się. Przedstawiając działalność podejmowaną przez Stowarzyszenie Polska 2050, jak i Instytut Strategie 2050, a także ich członków, partia polityczna Polska 2050 Szymona Hołowni nie wskazała jakichkolwiek okoliczności mogących wskazywać na naruszenie wolności zrzeszania się. Przeciwnie, zarówno z treści zaskarżonej uchwały, jak i skargi wniesionej przez Partię, jednoznacznie wynika, że organizacje te podejmowały działania w sposób nieskrępowany, prezentując w przestrzeni publicznej stanowiska zbieżne z poglądami członków, przedstawicieli czy nawet parlamentarzystów partii politycznej. W konsekwencji przyczyną odrzucenia sprawozdania Partii były wyłącznie działania po jej stronie, a nie Stowarzyszenia Polska 2050 lub Instytutu Strategie 2050. Z tego też względu ani Stowarzyszenie Polska 2050, ani Instytut Strategie 2050 nie poniosły jakichkolwiek negatywnych konsekwencji z tytułu swoich działań, a możliwość realizacji przez nie ich działalności statutowej, w tym wyrażania w przestrzeni publicznej stanowisk zgodnych w poglądami członków, przedstawicieli lub parlamentarzystów partii politycznej, w żaden sposób nie została zakłócona, ani zanegowana.
W kontekście powyższego Sąd Najwyższy podkreślił, że wynikająca z art. 11 ust. 2 Konstytucji RP, a także wyrażona w art. 23a ustawy o partiach politycznych, zasada jawności finansowania partii politycznych, z którą powiązany jest z jednej strony zakaz utajniania finansów partyjnych, z drugiej zaś nakaz ich ujawniania, nie może być interpretowana jako sprzeczna, bądź nawet niezgodna, z wolnością stowarzyszania się, nawet jeśli jej konsekwencją jest konieczność ujawnienia przyjęcia korzyści od podmiotów objętych wolnością stowarzyszania się. Przyjęcie odmiennej interpretacji godziłoby wprost w podstawową zasadę ustrojową, jaką stanowi zasada demokratycznego państwa prawnego. Negując bowiem jawność finansowania polityki, czyli wyłączając „bezpiecznik” demokratycznego państwa prawnego, wyłącza się samo demokratyczne państwo prawne.
Odnosząc się do kwestii przyjęcia przez Partię korzyści majątkowych o charakterze niepieniężnym od nieuprawnionych podmiotów Sąd Najwyższy przypomniał, że w 2021 r. funkcjonował „Ruch Polska 2050”, w ramach którego funkcjonowało Stowarzyszenie Polska 2050, Instytut Strategie 2050 oraz partia polityczna Polska 2050 Szymona Hołowni. W ramach „Ruchu Polska 2050” wszystkie wymienione podmioty miały możliwość wspólnego funkcjonowania i propagowania tych samych idei, poglądów i programów, przy użyciu tych samych lub takich samych materiałów promocyjnych, ewentualnie materiałów, jeśli nie niepozwalających, to z pewnością znacząco ograniczających możliwość odróżnienia od siebie działań podejmowanych przez poszczególne podmioty. Przykładowo symbol (logo) zaprezentowany przez partię polityczną Polska 2050 Szymona Hołowni wraz z informacją o złożeniu przez nią wniosku o wpisanie do ewidencji partii politycznych, był tożsamy z logo wykorzystywanym przez Ruch Polska 2050 oraz przez Stowarzyszenie Polska 2050, a także niemal tożsamy z logo Instytutu Strategie 2050. Jednocześnie, jak potwierdzają materiały powszechnie dostępne, logo to umiejscowione było zarówno na materiałach wykorzystywanych przez Stowarzyszenie Polska 2050, Instytut Strategie 2050, jak i przez partię polityczną Polska 2050 Szymona Hołowni. Konsekwentnie działalność każdego ze wskazanych podmiotów, w ramach wspólnych inicjatyw, przekładała się na odbiór pozostałych, w tym partii politycznej Polska 2050 Szymona Hołowni. Czynnikiem wzmacniającym wzajemne zależności i przekładającym się na odbiór wskazanych podmiotów w związku z działaniami wspólnie podejmowanymi, były ponadto szerokie związki personalne zachodzące pomiędzy nimi.
Odnosząc się zaś do argumentacji Partii, w której ta wskazywała na swoiste zawieszenie działalności w okresie sprawozdawczym, Sąd Najwyższy stwierdził, że nawet podjęcie przez Zarząd Partii decyzji o wstrzymaniu się od określonych form działalności, nie powoduje, że partia polityczna traci osobowość prawną lub ulega swoistemu „zawieszeniu prawnemu” i w konsekwencji nie odnoszą się do niej obowiązki ustawowe, w tym związane z realizacją konstytucyjnej zasady jawności finansowania partii politycznych. Jednocześnie Sąd Najwyższy podkreślił, że perspektywa partii politycznej Polska 2050 Szymona Hołowni, nie znajduje oparcia w ustawie i prowadzi do szeregu niemożliwych do zaakceptowania w realiach demokratycznego państwa prawnego konsekwencji. W szczególności przyjęcie wskazanej perspektywy powadziłoby do uznania, że w sytuacji „zawieszenia działalności" partii politycznej w drodze decyzji organów statutowych, jej członkowie mogliby prowadzić działalność charakterystyczną dla partii politycznej, a jednocześnie partia polityczna nie podlegałaby reżimowi prawnemu określonemu w ustawie o partiach politycznych, z realizacją obowiązków związanych z zasadą jawności finansowania partii politycznych na czele.
Do orzeczenia zostały złożone dwa zdania odrębne.
Postanowienie SN z dnia 21 lutego 2023 r. z uzasadnieniem (sygn. akt I NSW 2/23)