Kandydatury na stanowisko Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego wyłonione przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego zakończone 23 maja 2020 r. zostały przedstawione Prezydentowi RP zgodnie z art. 13 §7 ustawy o Sądzie Najwyższym poprzez przekazanie listy kandydatów wyłonionych w głosowaniu wraz z protokołem głosowania.
Złożony przez grupę sędziów Sądu Najwyższego wniosek o podjęcie uchwały Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu Najwyższego o przedstawieniu Prezydentowi RP listy kandydatów Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu Najwyższego na stanowisko Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego został uznany przez pełniącego obowiązki Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego sędziego Aleksandra Stępkowskiego za nieznajdujący podstawy prawnej, a przez to niedopuszczalny i podlegający odrzuceniu.
Powyższa konkluzja wynika z szeregu przesłanek:
Racje historyczne
Zdaniem wnioskodawców za złożeniem wniosku przemawia treść art. 183 ust. 3 Konstytucji RP, który obowiązuje od roku 1997. Praktyka, która od tego czasu obowiązywała w zakresie przedstawiania Prezydentowi RP kandydatów na stanowisko Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, jednoznacznie wskazuje, że w latach 1997-2020 kandydaci nie byli przedstawiani na podstawie odrębnej uchwały, gdyż przyjmowane przez Zgromadzenie Ogólne regulaminy wyboru kandydatów na Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego nie przewidywały jej podejmowania.
Akceptacja argumentacji wnioskodawców, zwłaszcza twierdzenia, jakoby niepodjęcie takiej uchwały oznaczało niezakończenie przez Zgromadzenie Ogólne procedury umożliwiającej Prezydentowi powołanie Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, co miałoby skutkować wadliwością powołania, oznaczałaby to podważenie legalności urzędowania wszystkich Pierwszych Prezesów Sądu Najwyższego po roku 1997. Pełniący obowiązki Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego uznał za niedopuszczalne podejmowanie działań, które pociągałyby za sobą akceptację dla takiej tezy.
Racje normatywne
Trybunał Konstytucyjny w punkcie 5.2.5. uzasadnienia wyroku z dnia 24 października 2017 r. (sygn. K 3/17) zauważył, że art. 183 ust. 3 Konstytucji RP nie wskazuje prawnej formy wykonania kompetencji przedstawienia Prezydentowi RP przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego kandydatów na stanowisko Pierwszego Prezesa SN. W punkcie 4.3.4. Trybunał Konstytucyjny stwierdził natomiast, że uregulowanie sposobu przedstawienia przez Zgromadzenie Ogólne Prezydentowi RP kandydatów na stanowisko I Prezesa SN powinno być określone w akcie prawnym rangi ustawy, co wówczas nie miało miejsca. Obecnie stosowna regulacja ustawowa istnieje i zawarta jest w art. 13 §7 ustawy o Sądzie Najwyższym, który nie przewiduje podejmowania uchwały, której podjęcia domagali się wnioskodawcy.
Istotnie, przed dniem 14 lutego 2020 r. na krótko wprowadzono ustawowy obowiązek podjęcia podobnej uchwały, jednak został on z ustawy usunięty. Decyzja o dokonaniu tej zmiany, zwłaszcza w perspektywie wyżej przytoczonych racji historycznych, była w ocenie sędziego SN pełniącego obowiązki Pierwszego Prezesa SN całkowicie zasadna.
W przytoczonym wyroku, w pkt. 5.2.8. Trybunał Konstytucyjny uznał jedynie, że możliwa, lecz niekonieczna, jest wykładnia obowiązującego wówczas art. 16 §1 pkt 3 ustawy o Sądzie Najwyższym, z której wynikałoby, iż wydanie uchwały w zakresie przedstawiania kandydatów na stanowisko Pierwszego Prezesa SN jest konieczne. Jednocześnie stanowisko to zajęto w związku z brakiem obowiązującej wówczas specjalnej regulacji ustawowej określającej tryb wyboru kandydatów na stanowisko Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego.
Obecnie jednak, zarówno ustawa o Sądzie Najwyższym, jak i rozporządzenie Prezydenta RP stanowiące Regulamin Sądu Najwyższego, przewidują szczególne zasady wyboru kandydatów oraz sposób, w jaki kandydaci ci przedstawiani są Prezydentowi. Następuje to, zgodnie z art. 13 §7 ustawy poprzez przekazanie Prezydentowi listy wyłonionych kandydatów na stanowisko Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego wraz z protokołem głosowania, na podstawie którego sporządza się tę listę. Tym samym, nie istnieje obecnie luka normatywna, która w 2017 r. wymagała zapełnienia w drodze dopuszczalnej w ówczesnym stanie prawnym, wykładni obowiązujących uregulowań art. 16 §1 pkt 3 ustawy o Sądzie Najwyższym.
Jednakże, w związku z zapadłą w grudniu 2019 r. decyzją ustawodawcy, która obowiązuje od dnia 14 lutego br., podejmowanie takiej uchwały uznać należy za niedopuszczalne i z tego też względu złożony wniosek podlegał odrzuceniu.