W związku z rozpowszechnianymi w przestrzeni publicznej insynuacjami dotyczącymi wyznaczenia składu orzekającego w sprawie III CZP 1/22 pragnę zwrócić uwagę na następujące okoliczności:
1. Jak była o tym mowa w informacji Prezesa SN kierującego pracą Izby Cywilnej, akty prawne regulujące problematykę wyznaczania składów sędziowskich w Sądzie Najwyższym, nie przewidują „uzupełnienia" orzekającego uprzednio składu, który z powodów obiektywnych uległ dekompozycji, uregulowana jest jedynie możliwość (ponownego) wyznaczenia składu orzekającego. Taka też praktyka stosowana była w Izbie Cywilnej kierowanej do końca sierpnia 2021 r. przez SSN Dariusza Zawistowskiego.
Jej przykładem jest sprawa III CZP 76/19, w której wyznaczony 18 czerwca 2020 r. skład sędziów SN (K. Weitz, A. Owczarek, K. Tyczka-Rote) został zmieniony 13 lipca 2020 r. przez Prezesa D. Zawistowskiego, który wyznaczył nowy skład (G. Misiurek, K. Koba, M. Romańska), choć długotrwała przeszkoda do orzekania dotyczyła tylko jednego członka pierwotnie wyznaczonego składu orzekającego.
W sprawie III CZP 1/22, której dotyczy bieżąca kontrowersja, z obiektywnych powodów (przejście części sędziów w stan spoczynku) brak było składu zdolnego do orzekania, a zatem Prezes SN wyznaczył skład orzekający, kierując się potrzebą zapewnienia równomierności obciążenia sędziów orzekających w Izbie oraz wygaśnięciem kadencji SSN Dariusza Zawistowskiego jako Prezesa Izby, z czym wiązało się przewodniczenie składowi orzekającemu.
2. W Izbie Cywilnej kierowanej do końca sierpnia 2021 r. przez SSN Dariusza Zawistowskiego łatwo odnaleźć wiele przykładów rzeczywistej zmiany składów sędziowskich w poszczególnych sprawach, w sytuacji gdy żaden z pierwotnie wyznaczonych sędziów nie odszedł w stan spoczynku, ani też nie był długotrwale nieobecny z powodu choroby czy urlopu dla poratowania zdrowia.
Tytułem przykładu można wymienić zmiany, których dokonano w sprawach o sygnaturach:
III CZP 33/18
Wyznaczony początkowo 24 lipca 2018 r. skład sędziów SN (M. Romańska, P. Grzegorczyk, K. Strzelczyk), został zmieniony przez przewodniczącego wydziału III, który 18 lutego 2019 r. wyznaczył nowy skład (K. Zawada, A. Owczarek, K. Weitz).
I CSK 725/18 (obecnie I CSKP 5/21)
W wyznaczonym 1 października 2020 r. przez przewodniczącego wydziału I składzie sędziów SN (D. Dończyk, K. Strzelczyk, M. Romańska) w dniu 11 grudnia 2020 r. SSN M. Romańska została zastąpiona przez SSN K. Pietrzykowskiego.
I CSKP 22/21
W wyznaczonym przez przewodniczącego wydziału I w dniu 20 lutego 2020 r. składzie sędziów SN (D. Dończyk, M. Kocon; A. Owczarek) w dniu 20 maja 2020 r. SSN Kocon został zastąpiony przez SSN W. Pawlaka.
W szeregu spraw skład zmieniany był kilkakrotnie. Przykładowo:
III CZP 73/19
Wyznaczony 18 czerwca 2020 r. przez przewodniczącego wydziału III skład sędziów SN (K. Weitz, A. Owczarek, K. Tyczka-Rote) został 14 lipca 2020 r. zastąpiony nowym składem (G. Misiurek, M. Koba; M. Romańska), ten zaś 27 sierpnia 2020 r. został zmieniony przez Prezesa D. Zawistowskiego ponownie (K. Pietrzykowski, M. Szulc, K. Tyczka-Rote).
I CSK 60/18 (obecnie I CSKP 1/21)
Wyznaczony przez przewodniczącego wydziału I w dniu 18 lutego 2019 skład sędziów SN (T. Szanciło, J. Misztal-Konecka, K. Zaradkiewicz), został zmieniony 19 czerwca 2020 r., kiedy to wyznaczono nowy skład (D. Dończyk, M. Koba, M. Romańska), a następnie 19 marca 2021 ponownie wyznaczono kolejny skład (G. Misiurek, M. Koba, K. Pietrzykowski).
I CSK 90/19 (obecnie I CSKP 15/21)
Wyznaczony 11 grudnia 2020 r. przez przewodniczącego Wydziału I skład (K. Zaradkiewicz; B. Janiszewska, J. Misztal-Konecka) został następnie 15 lutego 2021 r. zmieniony przez Prezesa D. Zawistowskiego na zupełnie nowy skład (D. Dończyk, M. Kocon, A. Owczarek), który kolejny raz został zmieniony 21 maja 2021 (K. Pawlaka zastąpił w nowym składzie M. Kocon).
Przykłady tego typu praktyki w czasie, gdy kompetencja wyznaczania składów orzekających przysługiwała SSN Dariuszowi Zawistowskiemu i upoważnionym przez niego przewodniczącym wydziałów, można mnożyć. Jednak już wskazane sytuacje wystarczą, by wyrobić sobie zdanie na temat prawdziwości i etycznej jakości stanowisk, które w mediach przypisuje się SSN Dariuszowi Zawistowskiemu.
3. Jeśli chodzi o formułowane zastrzeżenia, jakoby sędziowie powołani do pełnienia urzędu na stanowisku Sędziego Sądu Najwyższego na wniosek obecnej Krajowej Rady Sądownictwa, nie mogli brać udziału w rozpoznawaniu zagadnienia będącego przedmiotem sprawy III CZP 1/22, należy ponownie podkreślić, że stroną wymienionego postępowania jest wyłącznie p. sędzia W.Ż., w związku z czym, w stosunku do żadnego z sędziów wyznaczonych do składu nie zachodzą przesłanki, które zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego powodowałyby z mocy prawa wyłączenie możliwości orzekania. Ewentualne wątpliwości co do bezstronności poszczególnych sędziów orzekających podlegają ocenie na innym etapie postępowania, w odpowiednim trybie.
W tym też kontekście odnieść się należy do nagłaśnianych w mediach wyrazów niezadowolenia SSN Dariusza Zawistowskiego z faktu pominięciem go przy wyznaczaniu nowego składu w sprawie III CZP 1/21. Przypomnieć należy opinii publicznej, że SSN Dariusza Zawistowskiego łączy w tej sprawie ze skarżącym wieloletnia ścisła współpraca na forum prezydium Krajowej Rady Sądownictwa, której Dariusz Zawistowski pełnił funkcję Przewodniczącego, zaś skarżący funkcję rzecznika prasowego.
Ujmując natomiast kwestię w szerszej perspektywie należy wskazać, że w niedawno rozpoznanej w Izbie Karnej sprawie II KO 125/21, w którym jednoosobowo stwierdzono brak podstaw do podważenia prawidłowości powołania sędziego przez Radę Państwa PRL w czasach, gdy podstawowe wolności i prawa człowieka były w Polsce łamane, sędzia wydająca to postanowienie sama została po raz pierwszy powołana do pełnienia urzędu sędziego w tym samym czasie przez ten sam organ totalitarnego państwa.
dr hab. Małgorzata Manowska