W związku z zainteresowaniem opinii publicznej publikujemy pismo Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego dr hab. Małgorzaty Manowskiej z dnia 2 września 2022 r. skierowane do Ministerstwa Finansów w sprawie zamrożenia tzw. kwoty bazowej wynagrodzeń w wymiarze sprawiedliwości.
Negatywne stanowisko Pierwszego Prezesa SN zajęte w uwagach Sądu Najwyższego do projektu ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 jest motywowane troską o konstytucyjne gwarancje warunków sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Stanowi ono również reakcję na liczne głosy przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości, m.in. apel Stowarzyszenia Referendarzy Sądowych.
Należy podkreślić, że Konstytucja RP zawiera gwarancje wysokości wynagrodzenia sędziów (zob. art. 178 ust. 2), które zostały skonkretyzowane w ustawach ustrojowych systemu wymiaru sprawiedliwości takich jak ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. – Prawo o ustroju sądów wojskowych, ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawa z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych czy ustawa z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym.
Ustrojowy mechanizm ustalania wynagrodzenia sędziów służy wypełnieniu powszechnie uznanych gwarancji niezależności władzy sądowniczej od innych władz, na które składa się wymóg stabilności, pewności i nieobniżania tych wynagrodzeń oraz ich wysokości odpowiadającej godności urzędu oraz zakresowi obowiązków, wystarczającej dla zapewnienia rzeczywistej niezależności ekonomicznej sędziego. Określone w ustawach ustrojowych, zobiektywizowane zasady kształtowania wynagrodzeń sędziów nie mogą być zatem corocznie zawieszane przez epizodyczne regulacje sankcjonujące arbitralne decyzje władzy wykonawczej.
Przewidziany w ustawach ustrojowych sądownictwa mechanizm ustalania wysokości wynagrodzenia dotyczy zarówno sędziów sądów powszechnych, administracyjnych, wojskowych i sędziów Sądu Najwyższego, jak również asesorów i referendarzy sądowych, a także prokuratorów, asesorów prokuratury i in. Mechanizm ten odnosi się do przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce krajowej uwzględniając mnożnik określony dla poszczególnych kategorii zatrudnionych w wymienionych grupach zawodowych.
Niestety, od trzech lat mamy do czynienia z arbitralnym ustalaniem powyższej kwoty bazowej w uchwalonych co roku ustawach o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej (tzw. ustawach okołobudżetowych). O ile jednak regulacje przyjmowane w latach ubiegłych można było uznać za jedynie opóźnienie rewaloryzacji wynagrodzeń w stosunku do rozwiązania systemowego, to obecnie mamy do czynienia z całkowitym zerwaniem związku podstawy wymiaru wynagrodzeń sędziów z przeciętnym wynagrodzeniem w gospodarce krajowej.
Gdyby proponowane przez rząd rozwiązanie weszło w życie, wówczas wzrost wynagrodzeń osób objętych tym systemem byłby niższy od wzrostu cen i usług konsumpcyjnych prognozowanego w założeniach makroekonomicznych budżetu państwa na 2023 r. (9,8 proc.), doszłoby więc do realnego obniżenia poziomu tych wynagrodzeń. Dla przykładu wynagrodzenie początkującego referendarza sądowego wynoszące obecnie 7765,11 zł wzrosłoby o 605,68 zł (7,8 proc.) zamiast o 1.700,12 zł (21,9 proc.).
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, zajmując negatywne stanowisko względem proponowanego odejścia od mechanizmu przewidzianego w ustawach ustrojowych wymiaru sprawiedliwości, wyraża zrozumienie dla obecnej trudnej sytuacji ekonomicznej. O ile jednak dopuszczalne mogą być epizodyczne odstępstwa od zasad systemowych motywowane wyzwaniami doby kryzysu oraz nakazem społecznej solidarności, o tyle nie może zaakceptować, naruszającego Konstytucję, trwałego obchodzenia tych regulacji, które zagraża niezależności wymiaru sprawiedliwości.
Pismo Pierwszego Prezesa SN z dnia 2 września 2022 r.
Pismo Stowarzyszenia Referendarzy Sądowych