Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE (ODIHR) opublikowało raport końcowy po wyborach parlamentarnych, które odbyły się w Polsce 15 października 2023 r. Dokument wysoko ocenia praktykę Sądu Najwyższego w rozpoznawaniu spraw wyborczych, podkreślając wyróżniającą się pozytywnie transparentność postępowania i dobrą komunikację.
Raport jest owocem pracy Ograniczonej Misji Obserwacji Wyborów powołanej 4 kwietnia 2023 r. przez ODIHR w ramach swojego mandatu w odpowiedzi na zaproszenie władz polskich. Opracowanie odnosi się wyczerpująco do szeregu aspektów prawnych, administracyjnych, politycznych i społecznych procesu wyborczego. W ogólnej konkluzji eksperci OBWE, mimo pewnych uwag krytycznych, uznają wybory parlamentarne w Polsce za przeprowadzone zgodnie ze standardami organizacji.
Odnosząc się do roli Sądu Najwyższego raport omawia zarówno jego funkcje wykonywane przed jak i po dniu głosowania. Nie pomija także kontrowersji związanych z sytuacją w polskim sądownictwie. Pomimo tego w ocenie misji OBWE rozpatrywanie przez Sąd Najwyższy spraw związanych z wyborami było przejrzyste i sprzyjało większemu udziałowi obserwatorów, wydawane orzeczenia były wydane terminowo i odpowiednio uzasadnione.
Jak podkreślono, Sąd Najwyższy uchylił instrukcje PKW ograniczające prawa obserwatorów obywatelskich, m.in. w zakresie zasad wykonywania nagrań wideo w lokalach wyborczych oraz możliwości równoczesnej obserwacji wyborów parlamentarnych i referendum ogólnokrajowego. Raport zwraca uwagę, że Sąd Najwyższy rozpatrzył trzy tego rodzaju sprawy na posiedzeniach jawnych (mimo braku takiego obowiązku), zwiększając w ten sposób przejrzystość rozstrzygania sporów wyborczych. Bardzo wysoko oceniono również niezwłoczne publikowanie decyzji Sądu Najwyższego na stronie internetowej. Jednocześnie dostrzeżono pojawiające się rozbieżności w orzecznictwie.
Omawiając załatwianie protestów wyborczych, raport odnotowuje, że do Sądu Najwyższego, po ogłoszeniu wyników wyborów, wpłynęło 1175 skarg kwestionujących wyniki wyborów złożonych przez komitety wyborcze lub wyborców. Wiele z nich miało na celu unieważnienie wyników w oparciu o różne zarzuty co do prawidłowości procesu wyborczego. Protesty były załatwiane przez trzyosobowe składy Sądu Najwyższego na posiedzeniach niejawnych, co poprzedziło rozstrzygnięcie przez skład rozszerzony istotnego dla niektórych z nich zagadnienia prawnego.
Pełen tekst raportu (język angielski)