Sąd Najwyższy

Treść pytania: A. Czy art. 19 ust. 1 akapit 2 Traktatu o Unii Europejskiej, interpretowany w świetle art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej, należy rozumieć w ten sposób, że: 1) sądem niezależnym w rozumieniu prawa Unii jest wyłącznie sąd krajowy, którego sędzia jako kandydat na urząd sędziego został wybrany przez organ, którego większościowy skład tworzą sędziowie wybierani przez sędziów, mimo że organ taki w konsekwencji nie dysponuje wystarczającą i konieczną w świetle prawa państwa członkowskiego Unii dla konstytucyjnych organów władzy publicznej legitymacją demokratyczną, w szczególności, jeżeli pozostaje to w sprzeczności z zasadą państwa demokratycznego, 2) nie jest sądem niezależnym (w tym w sprawie objętej prawem Unii) sąd państwa członkowskiego Unii ostatniej instancji (Sąd Najwyższy), w składzie którego zasiada osoba, która: a) została powołana w procedurze z udziałem konstytucyjnego kolegialnego organu w procedurze nominacyjnej na urząd sędziego, jeżeli organ ten nie miał koniecznej w państwie demokratycznym oraz wymaganej przepisami prawa państwa członkowskiego Unii legitymacji demokratycznej; b) jest członkiem stowarzyszenia zrzeszającego sędziów: i) którego działalność z uwagi na jego cele statutowe (reprezentacja zawodowych i socjalnych interesów grupy zawodowej sędziów) należy ocenić jako prowadzącą do obejścia konstytucyjnego zakazu przynależności sędziego do związków zawodowych, a także jest oceniana przez organ stojący na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów jako typowa dla działalności partii politycznej, ii) którego władze statutowe (ich członkowie) ściśle współpracują z władzą ustawodawczą i wykonawczą oraz podejmują działania w ramach struktur organizacyjnych tych władz, które należy ocenić jako zmierzające do podważenia statusu sędziów oraz sądów niezależnych od tych władz, iii) co prowadzi do nałożenia na nią na mocy statutu stowarzyszenia obowiązku przestrzegania uchwał jego władz w sytuacji, gdy w szczególności oceny zawarte w tych uchwałach dotyczące statusu konstytucyjnych organów władzy państwa członkowskiego Unii, niezależności sądów oraz niezawisłości i nieusuwalności sędziów przesądzają o kierunku i kryteriach oceny w tym zakresie, mimo konieczności dokonania każdorazowo samodzielnej oceny przez sąd rozpoznający sprawę z udziałem tej osoby, a ponadto gdy oceny zawarte w uchwałach stowarzyszenia należy uznać za niezgodne z zasadą państwa demokratycznego oraz praworządności (legalizmu); c) została powołana na urząd sędziego w oczywiście nietransparentnej i pozornej procedurze nominacyjnej bez wymaganego lub z zastosowaniem pozornego trybu odwoławczego, a także z naruszeniem standardu prawa dostępu obywateli państwa członkowskiego Unii do służby publicznej na jednakowych zasadach; d) pozostaje osobiście zainteresowana potwierdzeniem (sanowaniem) procedury nominacyjnej na urząd sędziego, w której uczestniczyła, poprzez podważanie lub pomijanie przez sąd, w składzie którego zasiada, mimo nieprzyznania w tym zakresie odpowiednich kompetencji sądom krajowym, skuteczności orzeczeń sądu konstytucyjnego, który stwierdził nieprawidłowość procedury nominacyjnej lub składu organu uczestniczącego w wyborze tej osoby na urząd sędziego, a także rozstrzyganie a contrarioo braku niezależności sądu w składzie z udziałem innego sędziego wyłącznie z tego powodu, że został on powołany w procedurze z udziałem kolegialnego organu konstytucyjnego uczestniczącego w procedurze nominacyjnej na urząd sędziego, w skład którego zgodnie z prawem państwa członkowskiego Unii wchodzą członkowie wybrani w sposób zapewniający temu organowi konieczną legitymację demokratyczną zgodnie z zasadą państwa demokratycznego; e) orzeka w sposób sprzeczny z mającym moc powszechnie obowiązującą na mocy przepisów prawa krajowego rozstrzygnięciem innego organu konstytucyjnego, a także innych sadów krajowych, o skuteczności wcześniej wydanego z jej udziałem aktu orzeczniczego, ustalającego oceny oraz kryteria braku niezależności sądu, o którym mowa w pkt I lit. A d), co należy ocenić jako naruszające w sposób oczywisty zasadę nemo iudex in causa sua, f) orzeka o skuteczności aktu orzeczniczego wydanego z jej udziałem, ustalającego oceny oraz kryteria braku niezależności sądu, o którym mowa w pkt I lit. A d), pomimo oczywistego naruszenia przez taki akt orzeczniczy prawa Unii, różnicując w czasie bez podstawy prawnej skuteczność prawa Unii wskutek wykładni dokonanej przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej; g) orzeka o skuteczności aktu orzeczniczego wydanego z jej udziałem, ustalającego oceny oraz kryteria braku niezależności sądu, o którym mowa w pkt I lit. A d), pomimo nieskuteczności tego aktu orzeczniczego z uwagi na wydanie go z udziałem osoby, która w oczywisty sposób nie spełniała w chwili wyboru na urząd sędziego wymaganych wymogów przewidzianych w prawie państwa członkowskiego Unii, co skutkuje koniecznością uznania tego aktu orzeczniczego, zgodnie ze stanowiskiem orzecznictwa krajowego, za nieistniejący (niebędący tym samym wiążącym aktem orzeczniczym)?; 3) sąd może przesądzać o braku niezawisłości i bezstronności sędziego lub braku niezależności sądu ostatniej instancji państwa członkowskiego Unii wyłącznie z powodu udziału w procedurze nominacyjnej na urząd sędziego mającego legitymację demokratyczną konieczną zgodnie z zasadą państwa demokratycznego organu wybierającego kandydatów na urząd sędziego, bez konieczności wykazania innych okoliczności, w tym w okresie po powołaniu na urząd sędziego, w szczególności, gdy władzę ustawodawczą lub wykonawczą sprawują ugrupowania i ich przedstawiciele, niereprezentujący organów władzy ustawodawczej lub wykonawczej w chwili powołania na urząd sędziego, co skutkuje oczywistym brakiem zależności tego sędziego oraz sądu, w którego składzie zasiada, od tych organów?; 4) czy dopuszczalna jest ocena braku niezależności sądu obejmująca okoliczność, iż kandydat na urząd sędziego został wybrany w procedurze nominacyjnej, o której mowa w pkt 3, jeżeli w wyborze brali aktywny udział zgodnie z przepisami prawa państwa członkowskiego Unii wchodzący w skład organu członkowie władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej, jeżeli każdorazowo większością głosów w organie kolegialnym wybierającym kandydatów na urząd sędziego dysponują sędziowie wybrani w sposób zapewniający temu organowi konieczną na podstawie prawa państwa członkowskiego Unii legitymacją demokratyczną?; B. W razie pozytywnej odpowiedzi na pytania z punktu I lit. A pkt 2 – czy art. 19 ust. 1 akapit 2 Traktatu o Unii Europejskiej, interpretowany w świetle art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej należy rozumieć w ten sposób, że sąd ostatniej instancji państwa członkowskiego Unii (Sąd Najwyższy) ma obowiązek ukształtować skład (w niniejszej sprawie w ramach tzw. testu bezstronności i niezawisłości) bez udziału takiej osoby i rozpoznać czynność procesową strony bez udziału takiej osoby (lub osób), a zatem w innym składzie przewidzianym prawem państwa członkowskiego Unii? Postanowieniem SN z 19 października 2024 r. uzupełnia pytania zawarte w postanowieniu SN z 10 października 2024 r. poprzez dodanie pytania prawnego: Czy art. 19 ust. 1 akapit 2 Traktatu o Unii Europejskiej, interpretowany w świetle art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej, należy rozumieć w ten sposób, że nie jest sądem niezależnym (w tym w sprawie objętej prawem Unii) sąd państwa członkowskiego Unii ostatniej instancji (Sąd Najwyższy), w składzie którego zasiada osoba, która w sprawach oceny niezależności i bezstronności innego sędziego nominowanego w procedurze z udziałem organów konstytucyjnych państwa członkowskiego Unii mających zgodnie z zasadą państwa demokratycznego konieczną legitymację demokratyczną dla zapewnienia standardu sądu niezależnego gwarantującego bezstronność takiej oceny: a) jako sędzia powołany przez organ niesuwerennego, niedemokratycznego państwa w okresie reżimu niedemokratycznego orzekała w procesach karnych wszczynanych z oskarżenia publicznego przeciwko osobom działającym na rzecz przestrzegania praw człowieka oraz ustroju demokratycznego (tzw. procesach politycznych), b) w okresie reżimu niedemokratycznego, będąc sędzią, należała do czasu jej rozwiązania do partii politycznej odwołującej się w swoim programie do totalitarnych metod i praktyk działania komunizmu („Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej”), działając w organizacji partyjnej przy sądzie rejonowym, zaś na mocy statutu tej partii organizacja partyjna była zobowiązana m.in. do „zwalczania antysocjalistycznej, reakcyjnej ideologii i propagandy oraz walki z poglądami i działaniami wrogimi socjalizmowi”, podczas gdy w państwie prawa, co potwierdzają zasady ustrojowe państwa członkowskiego Unii rangi konstytucyjnej, zakazane jest istnienie partii odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, c) nie została poddana ocenie w państwie demokratycznym w zakresie rękojmi niezawisłości i bezstronności z uwzględnieniem powyższych okoliczności w postępowaniu awansowym do sądu ostatniej instancji (Sądu Najwyższego), zaś okoliczności, o której mowa pod lit. a i b, tj. orzekanie w tzw. procesach politycznych oraz przynależność do partii politycznej odwołującej się w swoim programie do totalitarnych metod i praktyk działania komunizmu, nie zostały przez tę osobę ujawnione w tym postępowaniu ani poddane analizie przez uprawnione organy uczestniczące w procedurze nominacyjnej, d) mimo okoliczności, o których mowa pod lit. a-c, jako sędzia orzekała w sądzie ostatniej instancji (Sądzie Najwyższym) o braku odpowiedzialności sędziów orzekających w okresie reżimu niedemokratycznego na podstawie bezprawnych aktów prawnych tego reżimu przeciwko osobom działającym na rzecz ustroju demokratycznego (tj. w stanie wojennym w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej), a także w wydawaniu orzeczeń o skutkach nieważności rozstrzygnięć wydanych przez sądowy aparat represji w okresie reżimu niedemokratycznego wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego oraz o zakresie odpowiedzialności państwa z tego tytułu, e) została wybrana jako kandydat na urząd sędziego każdej, w tym ostatniej instancji (lit. c), przez organ niemający koniecznej legitymacji demokratycznej, z uwzględnieniem okoliczności, o których mowa w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 29 marca 2022 r., C-132/20, ECLI:EU:C:2022:235, pkt 108, tj. pierwszego powołania wskutek aktu nominacyjnego reżimu niedemokratycznego, a zatem sprzecznie z obowiązującą w państwie członkowskim Unii i stanowiącą fundament ustroju i funkcjonowania władz tego państwa zasadą państwa demokratycznego, a tym samym osoba taka nie dysponuje koniecznym w tym państwie demokratycznym mandatem wymaganym od sędziego na etapie nominacyjnym, f) została wybrana jako kandydat na urząd sędziego każdej, w tym ostatniej instancji (lit. c), w procedurze nominacyjnej w sposób rażący i oczywisty naruszającej prawo dostępu obywateli do służby publicznej, pozornej, nietransparentnej i nieprzewidującej drogi odwoławczej do sądu biorąc łącznie z uwzględnieniem okoliczności, o których mowa w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 29 marca 2022 r., C-132/20, ECLI:EU:C:2022:235, pkt 108, tj. pierwszego powołania wskutek aktu nominacyjnego reżimu niedemokratycznego, – co w każdym z powyższych przypadków oraz łącznie może wzbudzać w przekonaniu jednostek uzasadnione i poważne wątpliwości co do niezawisłości i bezstronności tej osoby jako sędziego we wskazanych powyżej sprawach, a w konsekwencji prowadzić do braku przejawiania przez organ, w którym osoba taka zasiada, oznak bezstronności, a tym samym mogłoby podważyć w przypadku składu orzekającego, w którym taki sędzia zasiada, jego przymiotu niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego uprzednio na mocy ustawy oraz podważyć zaufanie, jakie sądownictwo powinno budzić w jednostkach w społeczeństwie demokratycznym?