Zagadnienia prawne

  • II ZZP 2/22

    Skład Izba Odpowiedzialności Zawodowej
    Data wpływu: 13 grudnia 2022 r.
    Data orzeczenia: 19 września 2023 r.

    ​Przedmiotem niniejszego postępowania jest wniosek prokuratora Instytutu Pamięci Narodowej o zezwolenie na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej sędziego Sądu Najwyższego w stanie spoczynku za czyny kwalifikowane jako zbrodnia komunistyczna i zbrodnia przeciwko ludzkości.

    Sąd Najwyższy orzekając w Izbie Dyscyplinarnej uchwałą z dnia 27 czerwca 2022 r., (sygn. akt I DI 14/22) wniosek uwzględnił i uchylił immunitet sędziego SN.

    Na powyższe rozstrzygnięcie sędzia wniósł do Sądu Najwyższego Izby Odpowiedzialności Zawodowej zażalenie, które zostało zarejestrowane jako sprawa o sygn. akt II ZIZ 23/22.

    Sąd Najwyższy na posiedzeniu dnia 13 grudnia 2022 r. postanowił odroczyć rozpoznanie sprawy i na podstawie art. 82 § 1 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym przedstawić do rozstrzygnięcia składowi 7 sędziów Izby Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego następujące zagadnienia prawne:

    1. Czy art. 107 § 3 pkt 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych - dalej powoływana jako u.s.p., w brzmieniu nadanym art. 4 pkt 4 lit. b ustawy z dnia 9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw, a także art. 72 § 6 pkt 1 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym oraz art. 37 § 4 pkt 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. Prawo o ustroju sądów wojskowych, wyłączające odpowiedzialność dyscyplinarną w przypadku błędu w zakresie wykładni i stosowania przepisów prawa krajowego lub prawa Unii Europejskiej lub w zakresie ustalenia stanu faktycznego lub oceny dowodów, wpływa na ocenę bezprawności zachowania sędziego (przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków) związanego z orzeczeniem przez niego wydanym ocenianego z punktu widzenia art. 165 lub art. 246 ustawy z dnia 19 kwietnia 1969 r. - Kodeks karny - dalej powoływana jako k.k. z 1969 r., albo art. 231 k.k.?

    2. W przypadku odpowiedzi negatywnej na zagadnienie sformułowane w pkt. 1: czy znamiona zbrodni przeciwko ludzkości w rozumieniu art. 3 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu obejmują tylko i wyłącznie wielokrotne zachowanie sędziego, stanowiące zbrodnię komunistyczną określoną w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, polegające na bezprawnym działaniu sędziego w postaci wydawania (głosowania za wydaniem) orzeczeń stanowiących zbrodnię sądową podczas orzekania w trybie doraźnym na podstawie dekretu z dnia 12 grudnia 1981 r. o postępowaniach szczególnych w sprawach o przestępstwa i wykroczenia w czasie obowiązywania stanu wojennego, czy też jednokrotne takie zachowanie?

    3. Czy wobec treści art. 95 § 1 ustawy z dnia 19 kwietnia 1969 r. Kodeks postępowania karnego - stanowiącego odpowiednik obecnie obowiązującego art. 108 § 1 k.p.k. - statuującego bezwzględną zasadę tajemnicy narady, fundamentalny brak aprobaty przegłosowanego sędziego co do istoty rozstrzygnięcia, w sytuacji nieskorzystania przez niego z prawa do złożenia zdania odrębnego, umożliwia zwolnienie sędziego od tajemnicy narady sędziowskiej i przebiegu głosowania w postępowaniu o wyrażenie zgody na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej za czyn określony w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu?

    Postanowienie z dnia 13 grudnia 2022 r.

    Postanowieniem z dnia 25 maja 2023 r. Sąd Najwyższy przekazał zagadnienie prawne składowi całej Izby Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego.

    Uchwała składu Izba Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2023 r.

    ​Dnia 19 września 2023 r. Sąd Najwyższy podjął następującą uchwałę:

    I. a) Błąd w zakresie wykładni i stosowania przepisów prawa krajowego lub prawa Unii Europejskiej lub w zakresie ustalenia stanu faktycznego czy też oceny dowodów, jeżeli nie stanowi rażącej i oczywistej obrazy przepisów prawa, jako zachowanie mieszczące się w istocie sprawowania wymiaru sprawiedliwości (zwłaszcza w modelu dwuinstancyjnego postępowania uzupełnionego o instytucje nadzwyczajnych środków zaskarżenia) i przez to legalne, nie może być podstawą do pociągnięcia członka składu orzekającego do odpowiedzialności dyscyplinarnej i karnej (arg. ex. art. 107 § 1 pkt 1-3 u.s.p.).

      b) Jeżeli zachowanie sędziego, które odpowiada znamionom typu deliktu dyscyplinarnego określonego w art. 107 § 1 u.s.p., dotyczy błędu w zakresie wykładni i stosowania przepisów prawa krajowego lub prawa Unii Europejskiej lub w zakresie ustalenia stanu faktycznego czy też oceny dowodów, to nie stanowi ono przewinienia dyscyplinarnego (art. 107 § 3 pkt 1 u.s.p., art. 76 § 6 pkt 1 uSN, art. 37 § 4 pkt 1 u.s.w.) i nie może jednocześnie stanowić przestępstwa.

      c) Brak odpowiedzialności dyscyplinarnej, jak i będący tego konsekwencją brak ewentualnej odpowiedzialności karnej, o jakich mowa w pkt. I lit. a i lit. b, nie obejmuje sytuacji wyjątkowych, w których w ramach sprawowania wymiaru sprawiedliwości:

    -
    dochodzi do popełnienia przez sędziego w trakcie orzekania tzw. zbrodni sądowej, czyli czynu sprowadzającego się do umyślnego, w formie zamiaru bezpośredniego, zachowania polegającego na wymierzeniu przez niego (sąd z nim w składzie) kary w postępowaniu prowadzonym z naruszeniem fundamentalnych, powszechnie uznanych zasad normujących postępowanie karne, jak również kardynalnych zasad określających podstawy pociągnięcia człowieka do odpowiedzialności karnej;

    -
    sędzia dopuścił się innego przestępstwa (np. przekupstwo, sfałszowanie dokumentu, zmuszenie do określonego zachowania);

    -
    sędzia podejmuje w złej wierze działania, dla których sprawowanie wymiaru sprawiedliwości ma stanowić jedynie pozorne uzasadnienie;

    -
    sędzia w sposób arbitralny i pozbawiony jakichkolwiek podstaw faktycznych i prawnych odmawia udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości.

    II. Pojęcie „zbrodni przeciwko ludzkości”, o jakim mowa w art. 3 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. z 2021 r., poz. 177), obejmuje także jednokrotne zachowanie sędziego, nawet związane z jego orzekaniem, stanowiące zbrodnię komunistyczną, określoną w art. 2 ust. 1 powołanej ustawy, jeżeli zostało popełnione jako element rozległego i świadomego prześladowania z powodu przynależności osób prześladowanych do określonej grupy narodowościowej, politycznej, społecznej, rasowej lub religijnej, a sędzia ten co najmniej aprobował taki sposób realizacji polityki władz państwa i brał tym samym świadomie czynny udział w prześladowaniach.

    III. Tajemnica narady i głosowania nad orzeczeniem (art. 108 § 1 k.p.k. i przepisy z ustaw stanowiącego jego odpowiedniki) ma charakter bezwzględny i żaden organ państwa nie może zwolnić członka składu orzekającego od obowiązku jej zachowania. Jednakże prawo do obrony (art. 42 ust. 2 Konstytucji RP, art. 6 k.p.k.) umożliwia członkowi składu orzekającego, wyłączając w tym zakresie bezprawność jego zachowania, ujawnienie informacji objętych taką tajemnicą, w sytuacji gdy pozostaje to w ścisłym związku z podstawowym przedmiotem postępowania karnego jakim jest kwestia odpowiedzialności karnej za zarzucany mu czyn zabroniony i jest niezbędne dla realizacji obrony. W takim wypadku ujawnienie należy do wyłącznej decyzji członka składu orzekającego korzystającego z prawa do obrony.

    Uchwała SN z dnia 19 września 2023 r. (sygn. akt II ZZP 2/22)


  • II ZZP 1/22

    Skład 3 sędziów
    Data wpływu: 15 lipca 2022 r.
    Data orzeczenia: 22 lutego 2024 r.

    ​W związku z wpłynięciem do Sądu Najwyższego Izby Dyscyplinarnej wniosku Prokuratury Krajowej Wydziału Spraw Wewnętrznych o zezwolenie na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego za przestępstwo z art. 177 § 1 k.k., postanowieniem z dnia 1 czerwca 2021 r. (sygn. akt I DI 16/21) Sąd Najwyższy zdecydował o uznaniu swojej niewłaściwości i przekazaniu sprawy sądowi dyscyplinarnemu Naczelnego Sądu Administracyjnego, które to orzeczenie zapadło większością głosów. Powyższe rozstrzygnięcie zaskarżył w całości wnioskodawca, który w zażaleniu wniósł o przekazanie sprawy Sądowi Najwyższemu Izbie Dyscyplinarnej do merytorycznego rozpoznania.

    Rozpoznając dnia 2 marca 2022 r. (w sprawie o sygn. akt II DO 38/21) zażalenie prokuratora, Sąd Najwyższy powziął wątpliwości co do wykładni przepisów stanowiących podstawę wydania orzeczenia w sprawie I DI 16/21 i postanowił w trybie art. 82 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (dalej u.S.N.) odroczyć rozpoznanie sprawy i przedstawić składowi siedmiu sędziów następujące zagadnienie prawne:

    Czy brak unormowania kwestii wyrażenia zgody na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego w ustawie z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych skutkuje koniecznością zastosowania art. 49 § 1 tej ustawy i dalej uregulowań wynikających z art. 55 § 1 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 roku o Sądzie Najwyższym, czy też zastosować należy wprost przepis art. 27 § 1 pkt 1a ustawy z dnia 8 grudnia 2017 roku o Sądzie Najwyższym odnoszący się do sędziów i asesorów wszystkich sądów?

    Sąd Najwyższy wskazał, iż źródłem immunitetu wszystkich sędziów jest art. 181 Konstytucji RP, zaś ustawa z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (dalej p.u.s.a.) nie zawiera żadnych regulacji dotyczących podstaw ani też trybu zezwolenia na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej sędziów sądów administracyjnych. Sąd Najwyższy wziął pod uwagę dwie konkurencyjne wykładnie obowiązujących uregulowań, z których jedna w konkluzji wskazuje na Naczelny Sąd Administracyjny jako sąd dyscyplinarny właściwy w sprawach sędziów sądów administracyjnych, zaś druga, oparta na literalnym rozumieniu art. 9 p.u.s.a. oraz art. 27 u.S.N., prowadzi do wniosku o właściwości w sprawach immunitetowych sędziów administracyjnych Sądu Najwyższego.

    Zagadnienie nie zostało rozstrzygnięte do czasu zniesienia Izby Dyscyplinarnej z dniem 15 lipca 2012 r. i zostało przejęte przez Izbę Odpowiedzialności Zawodowej.

     Postanowienie SN z dnia 2 marca 2022 r., sygn. akt II DO 38/21


    Dnia 22 lutego 2024 r. Sąd Najwyższy postanowił odmówić podjęcia uchwały

    Postanowieniem z dnia 22 lutego 2024 r. Sąd Najwyższy pozostawił zagadnienie prawne bez rozpoznania.


Przejdź do początku